Το Κέντρο Αριστείας ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΗΣ του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου (ΤΕΠΑΚ), το Πανεπιστήμιο της Μασσαλίας (AMU) μέσω του Εργαστηρίου  Μεσαιωνικής και Σύγχρονης Αρχαιολογίας στη Μεσόγειο (LA3M) και το Τμήμα Αρχαιοτήτων, Υφυπουργείο Πολιτισμού, ανακοινώνουν την ολοκλήρωση της πρώτης ανασκαφικής περιόδου του προγράμματος « Παναγία Καρμιώτισσα ». Οι έρευνες διεξάχθηκαν στον χώρο που περιβάλλει τον ναό της Παναγίας Καρμιώτισσας, στα Κάτω Πολεμίδια στη Λεμεσό, υπό τη διεύθυνση των Δρ Αντρέα Νικολαΐδη και Δρ Margot Hoffelt.

Η σημαντική αυτή ανασκαφή, είναι αποτέλεσμα ενός ερευνητικού προγράμματος και πραγματοποιήθηκε με την ευγενή χορηγία της εκκλησιαστικής επιτροπής της Παναγίας Ευαγγελίστριας Κάτω Πολεμιδιών και της Μητρόπολης Λεμεσού, τους οποίους ευχαριστεί θερμά η ερευνητική ομάδα, που απαρτίζεται από τους Margot Hoffelt, Δρ Αντρέα Νικολαΐδη, Δρ Κυριάκο Θεμιστοκλέους και Δρ. Αντρέα Αναγιωτό.

Για πολλούς αλληλένδετους λόγους (δευτερεύουσες ιστορικές πηγές, τοπογραφία, τοπωνυμία, προφορικές παραδόσεις) υπήρχαν υπόνοιες ότι η εκκλησία ιδρύθηκε από τους Καρμηλίτες κατά τη διάρκεια του 13ου αιώνα. Ωστόσο, η εν λόγω εκκλησία που υφίσταται, αν εξεταστεί αρχιτεκτονικά, δεν μπορεί να είναι αρχαιότερη του 14ου αιώνα. Γι’ αυτόν το λόγο, κρίθηκε αναγκαίο να ερευνηθεί συστηματικά η αρχαιολογική στρωματογραφία του χώρου.

Ανασκάφηκαν τρεις δοκιμαστικές τομές: δύο στο ύψωμα, βόρεια του ναού και μία ανατολικά του ιερού της εκκλησίας. Στη βορειοανατολικότερη τομή αποκαλύφθηκαν και εξετάστηκαν τρία στρώματα όπου η κεραμική που ήλθε στο φως από το ενδιάμεσο στρώμα χρονολογείται με ασφάλεια στον 13ο αιώνα: επιβεβαιώνοντας έτσι, ίσως, την εγκατάσταση των Καρμηλιτών στον χώρο την εποχή που φθάνουν στην Κύπρο.

Στη βορειοδυτικότερη τομή ταυτοποιήθηκαν δύο μεταβυζαντινά στρώματα. Το πρώτο, έφερε στο φως αρκετές οπές πεσσών που συνδέονται με ένα τοίχο κτισμένο πάνω σε αρχαιότερο στρώμα με κονίαμα, που αποκαλύφθηκε στο τέλος των εργασιών.

Στην τομή πίσω από το ιερό της εκκλησίας ανασκάφηκαν αρκετοί κενοί χώροι ανθρώπινου μεγέθους και προσανατολισμένοι ανατολικά - δυτικά, που υπονοούν άδειους τάφους που πιθανώς να ανήκουν σε  κοιμητήριο, το οποίο, ίσως να συνδέεται με την εκκλησία. Εξάλλου, κάτω από το ίδιο στρωματογραφικό επίπεδο, ήλθαν στο φως βαθμίδες (σκαλιά) λαξευμένα στο βράχο, τα οποία φαίνεται να οδηγούν κάτω από το ιερό της εκκλησίας! Το τελευταίο αυτό στοιχείο, που εξακριβώνεται και με τη γεωμαγνητική επισκόπηση που πραγματοποιήθηκε στο εσωτερικό της εκκλησίας από το Κέντρο Αριστείας Ερατοσθένης, αφήνει να νοηθεί την ύπαρξη κτισμάτων κάτω από την εκκλησία!

Ως εκ τούτου, αν η Παναγία Καρμιώτισσα σύμφωνα με τις αρχικές υποψίες ιδρύθηκε από τους Καρμηλίτες, αφότου εγκατέλειψαν τα Ιεροσόλυμα, τότε πρόκειται για το δεύτερο κτίσμα του Τάγματος που έρχεται στο φως ύστερα από έρευνες δεκαετιών. Εντούτοις, αν τελικά δεν πρόκειται για κτίσμα των Καρμηλιτών, το ερευνητικό αυτό πρόγραμμα ήταν μια αναγκαία δράση για την εξερεύνηση, συλλογή και μελέτη πρωτογενών ιστορικών και αρχαιολογικών πληροφοριών ενός χώρου της Βυζαντινής περιόδου παράλληλα με την ανάπτυξη, η οποία πραγματοποιείται στον εν λόγω χώρο για να αποφευχθεί η πιθανή μόνιμη απώλειά τους.