Το Τμήμα Νοσηλευτικής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου (ΤΕΠΑΚ), σε συνεργασία με το Παρατηρητήριο για την Ψυχική Υγεία «ο Αντιφών» και την εταιρεία Kratis Training & Consulting, η οποία δραστηριοποιείται στην ασφάλεια ασθενών, διοργάνωσε ημερίδα με θέμα «Συμμετοχική λήψη αποφάσεων μεταξύ επαγγελματιών ψυχικής υγείας και ατόμων με νευρονοητικές/νευροβιολογικές (ψυχικές) διαταραχές».

Η ημερίδα έγινε την Τετάρτη, 10 Μαΐου 2023, στο Σιακόλειο Εκπαιδευτικό Κέντρο Κλινικής Ιατρικής, στη Λευκωσία. 

Η ημερίδα διοργανώθηκε στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Ψυχικής Υγείας (22-29 Μαΐου) και της Παγκόσμιας Ημέρας Νοσηλευτών (12 Μαΐου) και ήταν αφιερωμένη στη μνήμη της εκλιπούσας Χριστιάνας Κούτα, η οποία διατέλεσε Καθηγήτρια στο Τμήμα Νοσηλευτικής του ΤΕΠΑΚ με πολυδιάστατο ερευνητικό και εκπαιδευτικό έργο σε θέματα ενδυνάμωσης ατόμων ευάλωτων ομάδων, συμπεριλαμβανομένου και του ελέγχου αποφάσεων της ζωής και της υγείας.

Η ημερίδα τελέστηκε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας και του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας, και υποστηρικτής ήταν ο τομέας συνεχιζόμενης εκπαίδευσης της Διεύθυνσης Νοσηλευτικών Υπηρεσιών.

Την ημερίδα άνοιξε, με χαιρετισμό της, η Πρόεδρος του Τμήματος Νοσηλευτικής, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Μαρία Καρανικόλα, η οποία αναφέρθηκε στο έργο της αείμνηστης Χριστιάνας Κούτα, ενώ επισήμανε ότι η συμμετοχική λήψη αποφάσεων υφίσταται όταν οι θεσμοί προβλέπουν και προασπίζουν τη δέσμευση και την ενεργό εμπλοκή των χρηστών των υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε όλα τα επίπεδα φροντίδας υγείας και συγκεκριμένα στη διαμόρφωση νομοθετικού πλαισίου, στην έρευνα θεμάτων υγείας, στην εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας και βέβαια στη διαμόρφωση του θεραπευτικού πλάνου με τους επαγγελματίες υγείας. Μάλιστα, υπογράμμισε την «κρίση δημοκρατίας» που υπάρχει όταν οι θεσμοί μας δεν προασπίζουν τη συμμετοχική λήψη αποφάσεων μεταξύ ευάλωτων ομάδων και εμπλεκομένων φορέων, όσον αφορά τη διαμόρφωση πολιτικής υγείας.

Χαιρετισμό, εκ μέρους της Υπουργού Υγείας, ανάγνωσε η κ. Γαβριήλ Παμπίτσα, και εκ μέρους του Διευθυντή Νοσηλευτικών Υπηρεσιών ο κ.Αλέξανδρος Τίφας. 

Την πρώτη σύνοδο της ημερίδας συντόνισαν ο Καθηγητής Κωνσταντίνος Φελλάς, Ανώτερος Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και η Δρ Άννα Παραδεισιώτου, Διευθύντρια των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας του ΟΚΥΠΥ.

Την έναρξη της συνόδου έκανε ο κ. Λουκάς Γρηγοράς, συμμετέχων της μελέτης ΜοΒ (Management Of My Bipolarity) και συγγενής πρώτου βαθμού ατόμου με χρόνια σοβαρή ψυχική νόσο. Ο κ. Γρηγοράς επεσήμανε την αναγκαιότητα για συμμετοχή των μελών των οικογενειών ατόμων με σοβαρό ψυχικό νόσημα στη διαμόρφωση του θεραπευτικού πλάνου, αλλά και στη μέριμνα που αναμένεται να υπάρξει από τις κρατικές υπηρεσίες προς τις οικογένειες αυτές σε επίπεδο ψυχοκοινωνικής και οικονομικής στήριξης. Συγκεκριμένα, ο κ. Γρηγοράς πρότεινε τη θέσπιση εξειδικευμένης υπηρεσίας θεραπευτικής υποστήριξης της οικογένειας για την αντιμετώπιση της επιβάρυνσης και κάλυψης των υπηρεσιών αυτών από τον ΟΑΥ. Επίσης, ο κ. Γρηγοράς υπογράμμισε την αναγκαιότητα να παρέχονται στις οικογένειες ατόμων με ψυχικό νόσημα δομημένες παρεμβάσεις εκπαίδευσης, τόσο σε θέματα νόσου, όσο και σε δεξιότητες επικοινωνίας και συνεργασίας, ώστε να διευκολύνεται η συνεργασία της οικογένειας με το πάσχον μέλος της, καθώς και με τους επαγγελματίες υγείας στη διαμόρφωση του θεραπευτικού πλάνου.

Την αναγκαιότητα τέτοιου είδους παρεμβάσεων επιβεβαίωσε η κ. Χατζηιωάννου, νοσηλεύτρια ψυχικής υγείας του ΟΚΥΠΥ και Υποψήφια Διδάκτορας του Τμήματος Νοσηλευτικής του ΤΕΠΑΚ. Συγκεκριμένα, κατά την παρουσίαση των ποιοτικών αποτελεσμάτων της μελέτης ΜοΒ, η κ. Χατζηιωάννου αναφέρθηκε εκτενώς στις εκπαιδευτικές ανάγκες των ατόμων με διπολική διαταραχή, προκειμένου να είναι σε θέση να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων που αφορούν την υγεία και τη θεραπεία τους. Μάλιστα, η κ. Χατζηιωάννου, επεσήμανε την ανάγκη συνεχιζόμενης εκπαίδευσης των επαγγελματικών υγείας σε πρωτόκολλα δομημένης παροχής πληροφοριών στους χρήστες των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, ώστε όχι μόνο να μην καταφεύγουν στο διαδίκτυο και σε αναξιόπιστες πήγες πληροφόρησης, αλλά και για να προασπίζεται η συμμετοχική λήψη θεραπευτικών αποφάσεων βάσει έγκυρης πληροφόρησης των χρηστών των υπηρεσιών ψυχικής υγείας. 

Ο κ. Βαγγέλης Δημοσθένους, Διευθύνων Σύμβουλος και εκπαιδευτής της εταιρείας «Kratis Training & Consulting Ltd», έθιξε το θέμα της αποτελεσματικής επικοινωνίας και της συμμετοχικής λήψης αποφάσεων κατά τη διαμόρφωση του σχεδίου φροντίδας, και του τρόπου που επηρεάζει την ασφάλεια και την ποιότητα των υπηρεσιών υγείας. 

Η κ. Θεανώ Μαυρομουστάκη, Ανώτερη Δικηγόρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και μέλος της Επιτροπής Εποπτείας και Προστασίας Δικαιωμάτων Ψυχικά Ασθενών, αναφέρθηκε στο υφιστάμενο νομικό πλαίσιο αναφορικά με την προάσπιση του δικαιώματος των ατόμων με ψυχικό νόσημα να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων που τους αφορούν, δίνοντας τη δυνατότητα στο κοινό να εκφράσει σειρά ερωτήσεων και σχετικών τοποθετήσεων.

Την πρώτη σύνοδο έκλεισε η Ψυχίατρος του ΟΚΥΠΥ Δρ. Ειρήνη Ανδρέου, η οποία αναφέρθηκε εκτενώς στις υφιστάμενες κλινικές κατευθυντήριες οδηγίες αναφορικά με την έγκυρη ενημέρωση και συνεπακόλουθη συναίνεσης των χρηστών των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στο θεραπευτικό πλάνο. Επίσης, η Δρ. Ανδρέου αναφέρθηκε στη σπουδαιότητα της αξιολόγησης και της ενδυνάμωσης της κριτικής ικανότητας των ατόμων με ψυχικό νόσημα, ειδικά υπό καθεστώς ακούσιας νοσηλείας, ώστε να προασπίζεται το δικαίωμα τους να συμμετέχουν στις θεραπευτικές αποφάσεις. 

Τη δεύτερη σύνοδο συντόνισε ο Ψυχίατρος Δρ Λ. Σαμαρτζής, Πρόεδρος της Κυπριακής Ψυχιατρικής Εταιρείας, ο οποίος αρχικά έδωσε τον λόγο στην κ. Πόλυ Γρηγορά, Πρόεδρο της μη κερδοσκοπικής εταιρείας «Αντιφών- Παρατηρητήριο Ψυχικής Υγείας Κύπρου». Η κ. Γρηγορά στη βιωματική ομιλία της αναφέρθηκε στη σπουδαιότητα της συμμετοχικής λήψης αποφάσεων μεταξύ των χρηστών των υπηρεσιών ψυχικής υγείας και των επαγγελματιών υγείας για τη δέσμευση και την ορθή εφαρμογή της θεραπείας και της φαρμακοθεραπείας ειδικότερα, από τους πάσχοντες.

Ο Επίκουρος Καθηγητής Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Κύπρου Ανδρέας Χατζηττοφής, και Αντιπρόεδρος της Κυπριακής Ψυχιατρικής Εταιρείας περιέγραψε τις συχνότερες προκλήσεις συμμετοχικής λήψης αποφάσεων κατά την άσκηση κλινικής πρακτικής, με αναφορά σε συγκεκριμένες κλινικές καταστάσεις. Μάλιστα, ο Δρ Χατζητοφής έδωσε, επίσης, ιδιαίτερη έμφαση στην απαίτηση να λαμβάνεται υπόψη η ικανότητα για θεραπευτικές αποφάσεις των ατόμων υπό ακούσια νοσηλεία. 

Το ζήτημα της συμμετοχικής λήψης αποφάσεων στο πλαίσιο των κοινοτικών νοσηλευτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας συζήτησε η Δρ. Κατερίνα Καικούσιη, Νοσηλεύτρια ψυχικής υγείας του ΟΚΥΠΥ,  υπογραμμίζοντας τις επιπτώσεις από την απουσία συμμετοχής των χρηστών των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην κλινική πορεία και στην ποιότητα ζωής των ατόμων.

Τη δεύτερη σύνοδο της ημερίδας έκλεισε η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια εικαστικής αγωγής και θεραπείας του πανεπιστήμιο Frederick, Μ. Βασιλειάδου, η οποία παρουσίασε διεξοδικά την αποτελεσματικότητα της εικαστικής θεραπείας για την ενδυνάμωση των ατόμων με ψυχικό νόσημα και των οικογενειών τους, μιας εξ ορισμού συμμετοχικής μορφής θεραπείας. 

Μετά την ολοκλήρωση όλων των εισηγήσεων δόθηκε η ευκαιρία στο κοινό να θέσει ερωτήματα και προβληματισμούς στους εισηγητές. Κατά την εκτενή συζήτηση που ακολούθησε, φάνηκε ότι τα μέλη του κοινού προερχόταν από ποικίλα επιστημονικά πεδία και περιβάλλοντα, και ήταν κυρίως φοιτητές επαγγελμάτων υγείας, κλινικοί επαγγελματίες υγείας, νομικοί, μέλη οργανώσεων και δημόσιων φορέων αλλά και μέλη της ευρύτερης κοινότητας, γεγονός το οποίο έδωσε αμεσότητα και κοινωνικό, πέρα από το επιστημονικό, ενδιαφέρον στη συζήτηση που ακολούθησε.

Το κλείσιμο της συζήτησης έγινε με αναφορά στα συμπεράσματα της ημερίδας, υπό το πρίσμα της Παγκόσμιας Ημέρας Νοσηλευτών/τριών. Συγκεκριμένα, το Διεθνές Συμβούλιο Νοσηλευτών/τριών για εφέτος προτάσσει το μήνυμα: «Οι Νοσηλευτές μας. Το μέλλον μας», τονίζοντας τη συμβολή των νοσηλευτών/τριών στη βιώσιμότητα των συστημάτων υγείας, υπό το πρίσμα των σύγχρονων υγειονομικών προκλήσεων. Στον απόηχο της πανδημίας COVID οι νοσηλευτές/τριές αναμένεται να συνεχίσουν να συμβάλλον καθοριστικά στη βελτίωση και διατήρηση σε υψηλό επίπεδο της υγείας όλων. Η συμμετοχική λήψη αποφάσεων που αφορούν την υγεία γενικά, και την ψυχική υγεία ειδικά, αποτελεί καίρια παράμετρο της απαίτησης αυτής.