Ο Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων  του ΤΕΠΑΚ ήταν ο κύριος ομιλητής στην εκδήλωση του Δήμου Πάφου για τις εθνικές επετείους της Ελληνικής Επανάστασης και του αγώνα της ΕΟΚΑ

Ο Δήμος Πάφου γιόρτασε δεόντως τις Εθνικές Επετείους της 25ης Μαρτίου 1821 και της 1ης Απριλίου 1955, με αφορμή τα 200 χρόνια από την Ελληνική Παλιγγενεσία. Ο Πάνδημος εορτασμός,  πραγματοποιήθηκε  την Πέμπτη 24 Μαρτίου 2022, στο Μαρκίδειο Δημοτικό Θέατρο Πάφου και σημείωσε εξαιρετική επιτυχία.  Ο κύριος ομιλητής στην εκδήλωση ήταν ο Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου (ΤΕΠΑΚ), Καθηγητής Παντελής Κελίρης.

Ο Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων αποδεχόμενος την πρόσκληση στο πλαίσιο της νεόδμητης συνεργασίας μεταξύ του ΤΕΠΑΚ και του Δήμου Πάφου σε θέματα παιδείας, δήλωσε πως στόχος είναι η ενδυνάμωση και διεύρυνση της συνεργασίας αυτής και σε τομείς πολιτισμικού ενδιαφέροντος.

Ακολουθεί αυτούσια η ομιλία του Αντιπρύτανη Ακαδημαϊκών Υποθέσεων, Καθηγητή Παντελή Κελίρη:

ΟΜΙΛΙΑ ΑΝΤΙΠΡΥΤΑΝΗ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΠΑΝΤΕΛΗ ΚΕΛΙΡΗ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΠΑΦΟΥ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΕΤΕΙΟΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΕΟΚΑ

Μαρκίδειον Δημοτικό Θέατρο, Πάφος

24 Μαρτίου 2022

Η 25Η ΜΑΡΤΙΟΥ 1821 ΚΑΙ Η 1Η ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1955 ΕΞ ΕΠΟΨΕΩΣ ΡΩΜΙΟΣΥΝΗΣ

«Η Ρωμιοσύνη εν φυλή συνότζιαιρη του κόσμου…».

Βασίλης Μιχαηλίδης

Με ιδιαίτερη χαρά αποδέχθηκα την ευγενική πρόσκληση του Δήμου Πάφου για να παραστώ στην αποψινή Πανδημοτική Εορταστική Εκδήλωση και να ομιλήσω για το νόημα των δύο μεγάλων Εθνικών Επετείων που εορτάζουμε αυτές τις μέρες, της παλιγγενεσίας του Γένους του 1821 και του απελευθερωτικού αντιαποικιοκρατικού αγώνα της θρυλικής ΕΟΚΑ 1955-59. Η ομιλία φέρει τον τίτλο «Η 25η Μαρτίου 1821 και η 1η Απριλίου 1955 εξ επόψεως Ρωμιοσύνης». Δηλαδή ιδωμένες όχι μόνο μέσα από ένα στενό εθνικό οπτικό πρίσμα, αλλά μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, εξετάζοντας τις από την σκοπιά της Ρωμιοσύνης, δηλαδή μέσα από το Ήθος, τον Τρόπο και την Στάση Ζωής του Χριστιανικού Ελληνορωμαϊκού πολιτισμού. Του πολιτισμού που μας κληροδότησε η Ρωμανία, η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η καταχρηστικά και λανθασμένα αποκαλούμενη σήμερα «Βυζαντινή». Μέσα από αυτή την προσέγγιση, μπορούμε να αναδείξουμε τις κοινές ρίζες των δύο μεγάλων αυτών εξεγέρσεων.

Κατ’ αρχάς, είναι αναγκαίο να διευκρινίσουμε μερικούς βασικούς όρους και έννοιες. Ο λαμπρός διαχρονικός μας πολιτισμός ξεκινά από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και καταλήγει στον Χριστιανικό Ελληνορωμαϊκό πολιτισμό, αυτή την υπέροχη συνάντηση, σύνθεση και σύμφυση δύο φαινομενικά αντίθετων κόσμων και ρευμάτων, του Ελληνικού πνεύματος και του Χριστιανισμού, αναμφίβολα η συγκλονιστικότερη στιγμή στην Παγκόσμια Ιστορία. Άρα, όταν μιλάμε για την Ρωμιοσύνη, εννοούμε την προοδευτική σύμφυση των δύο αυτών συνιστωσών μέσα στα πλαίσια του Ρωμαϊκού κράτους, αρχικά ενιαίου και ακολούθως περιορισμένου στο ανατολικό μέρος αυτού. Η σύνθεση αυτή επιβιώνει ισχυρή μέχρι σήμερα και η όποια προσπάθεια διαχωρισμού και διάλυσης της είναι μάταιη και καταδικασμένη σε αποτυχία, παρά την αλλοτρίωση που έχουν υποστεί οι κοινωνίες μας. Βασικά συστατικά της είναι η επιμονή στην ανάπτυξη και ποιότητα των ανθρωπίνων σχέσεων και στην εξύψωση του ανθρωπίνου προσώπου, που αντικατοπτρίζεται στον κοινοτικό ενοριακό τρόπο ζωής, η ταύτιση της αλήθειας με το κοινωνείν («καθ’ ότι αν κοινωνήσωμεν, αληθεύομεν, ά δε αν ιδιάσωμεν, ψευδόμεθα», Ηράκλειτος),  και το ρωμαίικο φιλότιμο (μια λέξη που δεν έχει όμοια της σε καμμιά άλλη γλώσσα και πολιτισμό).

«Των Ελλήνων οι κοινότητες φτιάχνουν άλλο γαλαξία,

είτε με τις αρχαιότητες είτε με Ορθοδοξία»

(Διονύσης Σαββόπουλος)

Μία διαφορετική στάση ζωής εμφανίζεται στον χώρο της Δυτικής Ευρώπης με την προοδευτική εισβολή των βαρβαρικών (κυρίως γερμανικών, τευτονικών) φυλών και την κατάρρευση του δυτικού ρωμαϊκού κράτους. Η συγχώνευση και επιβολή των φυλών αυτών πάνω στους γηγενείς ρωμαϊκούς πληθυσμούς δημιουργεί προοδευτικά τα ευρωπαϊκά έθνη και διαμορφώνει τον λεγόμενο Δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό. Βασικά χαρακτηριστικά του είναι η ταύτιση της αλήθειας με τον υποκειμενικό λόγο, και λιγότερο με το κοινωνείν, δηλ. η εξατομίκευση της ύπαρξης εις βάρος των ανθρωπίνων σχέσεων, ο άκρατος ρασιοναλισμός και αιτιοκρατία, η χρησιμοθηρική γνώση. Ο πολιτισμός αυτός έχει σήμερα τάσεις παγκοσμιοποίησης, αλλά θεωρώ μόνο κατ’ επίφαση. Μπορεί, για παράδειγμα, να ανήκουμε στην αρχιτεκτονική και γεωπολιτική δομή αυτού που αποκαλούμε «Ευρώπη» και «Δύση», αλλά κατά βάθος είναι εμφανείς οι ειδοποιείς διαφορές στη γενικότερη στάση ζωής, επαναλαμβάνω παρά την αλλοτρίωση που έχουμε υποστεί. Είναι ελπιδοφόρο πάντως το γεγονός πως τις τελευταίες δεκαετίες η μελέτη και η αποδοχή του πολιτισμού της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στη Δύση βρίσκονται σε ψηλά επίπεδα. Και έτσι πρέπει γιατί πραγματική Δύση και Ευρώπη χωρίς το «Βυζάντιο» δεν νοείται. Φυσικά αυτό χρειάζεται να περάσει εμπράκτως από την ακαδημαϊκή σφαίρα στην βάση των Ευρωπαϊκών κοινωνιών.

Αυτόν τον Ρωμαίικο πολιτισμό, ελληνικό-χριστιανικό-ορθόδοξο, αγωνιστήκαμε να κρατήσουμε ανά τους αιώνας, ιδιαίτερα μέσα σε δύσκολες συνθήκες υποταγής και δουλείας, Φραγκοκρατίας-Ενετοκρατίας-Τουρκοκρατίας-Αγγλοκρατίας. Την Ρωμιοσύνη και την αέναη αντίσταση και επιμονή της που υμνούν οι μεγάλοι συγγραφείς, ποιητές και συνθέτες μας.

«Η Ρωμιοσύνη εν φυλή συνότζαιρη του κόσμου.

Κανένας δεν ευρέθηκεν για να την εξαλείψει.

Κανένας γιατί σιέπει την που τα ύψη ο Θεός μου.

Η Ρωμιοσύνη εν να χαθεί όντας ο κόσμος λείψει»

εξυμνεί ο δικός μας μεγάλος ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης.  

«Την Ρωμιοσύνη μη την κλαις

εκεί που πάει να σκύψει…

με το σουγιά στο κόκκαλο
με το λουρί στο σβέρκο…

Να τη πετιέται από 'ξαρχής
κι αντριεύει και θεριεύει
και καμακώνει το θεριό
με το καμάκι του ήλιου»

στιχουργεί ο μεγάλος μας ποιητής Γιάννης Ρίτσος και μελοποιεί ο μεγάλος μας μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης.

«Ὑπέρογκες ἀρχιτεκτονικές· Λαρίων Φαμαγκούστα Μπουφαβέντο· σχεδὸν σκηνικά.
Ἤμασταν συνηθισμένοι νὰ τὸ στοχαζόμαστε ἀλλιῶς τὸ «Ἰησοῦς Χριστὸς Νικᾶ»
ποὺ εἴδαμε κάποτε στὰ τείχη τῆς Βασιλεύουσας, τὰ φαγωμένα ἀπὸ γυφτοτσάντιρα καὶ στεγνὰ χορτάρια,
μὲ τοὺς μεγάλους πύργους κατάχαμα σὰν ἑνὸς δυνατοῦ ποὺ ἔχασε, τὰ ριγμένα ζάρια.

Γιὰ μᾶς ἦταν ἄλλο πράγμα ὁ πόλεμος γιὰ τὴν πίστη τοῦ Χριστοῦ
καὶ γιὰ τὴν ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου καθισμένη στὰ γόνατα τῆς Ὑπερμάχου Στρατηγοῦ,
ποὺ εἶχε στὰ μάτια ψηφιδωτὸν τὸν καημὸ τῆς Ρωμιοσύνης, ἐκείνου τοῦ πελάγου τὸν καημὸ σὰν ἧβρε τὸ ζύγιασμα τῆς καλοσύνης.

Ἂς παίζουν τώρα μελοδράματα στὰ σκηνικὰ τῶν σταυροφόρων Λουζινιᾶ
κι ἂς φλομώνουμε μὲ τὸν καπνὸ ποὺ μᾶς κουβάλησαν ἀπὸ τὸ βοριά.

Ἄσ᾿ τους νὰ τρώγουνται καὶ ν᾿ ἀνεμοδέρνουνται ὡσὰν τὸ κάτεργο ποὺ δένει μοῦδες· Καλῶς μᾶς ἤρθατε στὴν Κύπρο, ἀρχόντοι. Τράγοι καὶ μαϊμοῦδες!»

Το καταπληκτικό ποίημα του νομπελίστα ποιητή μας Γιώργου Σεφέρη με τίτλο «Νεόφυτος ο Έγκλειστος μιλά» (Εγκλείστρα, Νοέμβριος 53). Το ποίημα εκφράζει με ανεπανάληπτο τρόπο την πολιτιστική διαφορά μεταξύ της Ρωμαίικης παράδοσης του τόπου μας και των κατακτητών Σταυροφόρων Λουζινιά, και την αγωνία και τους αγώνες του λαού μας να διατηρήσει την ταυτότητα του. (Ο Αγ. Νεόφυτος έζησε από το 1134 μέχρι το 1220, έζησε τις τραγικές στιγμές της κατάκτησης της Κύπρου από τους Άγγλους/Λεοντόκαρδος, την πώληση στους Ναΐτες ιππότες και ακολούθως στους Φράγκους Λουζινιά).

Είναι αναμφίβολα αυτή η περίοδος μεταξύ 11ου και 13ου μ.χ. αιώνα η πιο κρίσιμη για το γένος μας, περίοδος κατά την οποία η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αγωνιζόταν με «νύχια και με δόντια» να σώσει από τους πανταχόθεν επιτιθέμενους εχθρούς τα εδάφη της και τον πολιτισμό της (Μάχη Μαντζικέρτ/Σελτζούκοι Τούρκοι, Γ’ Σταυροφορία/Λεοντόκαρδος/Κύπρος, Δ’ Σταυροφορία/Άλωση Κωνσταντινούπολης από Φράγκους, Νορμανδοί-Λομβαρδοί/απώλεια Κάτω Ιταλίας-Σικελίας). Ταυτόχρονα η Ρωμανία μαραίνει οικονομικά, διοικητικά και στρατιωτικά, χάνοντας εν τέλει αναγκαστικά, στην ουσία, εκτός από τα εδάφη της επικράτειας της, και το τραίνο για τη βιομηχανική και τεχνολογική ανάπτυξη του γένους μας.

Αυτή η αγωνιώδης προσπάθεια περιγράφεται υπέροχα στους στίχους που στιχούργησε ο ποιητής Νίκος Γκάτσος και μελοποίησε ο μεγάλος μας μουσικοσυνθέτης Μάνος Χατζηδάκης:

«Στα κακοτράχαλα τα βουνά
με το σουράβλι και το ζουρνά
πάνω στην πέτρα την αγιασμένη
χορεύουν τώρα τρεις αντρειωμένοι.
Ο Νικηφόρος κι ο Διγενής
κι ο γιος της Άννας της Κομνηνής.

Δική τους είναι μια φλούδα γης
μα εσύ Χριστέ μου τους ευλογείς
για να γλιτώσουν αυτή τη φλούδα
απ’ το τσακάλι και την αρκούδα…»

(Από τον δίσκο «Αθανασία» σε εκτέλεση Μανώλη Μητσιά και Δήμητρας Γαλάνη)

Η απαρχή της κατάρρευσης και πτώσης της Ρωμανίας κατά την περίοδο αυτή σηματοδοτεί ταυτόχρονα και τους αγώνες των Ρωμιών για την ανάσταση του Γένους. Μικροί και μεγάλοι αγώνες, εξεγέρσεις και επαναστάσεις για την ελευθερία, αρχικά κατά των Φράγκων και Ενετών, αργότερα κατά των Οθωμανών Τούρκων, και στην περίπτωση της Κύπρου τελικά κατά των Άγγλων αποικιοκρατών, έχουν ως κοινή αφετηρία και σημείο αναφοράς την ιστορική μνήμη των ενδόξων ημερών της Ρωμιοσύνης: την Βασιλίδα των πόλεων Κωνσταντινούπολη Νέα Ρώμη με τους άφθαστους νόμους και την ευταξία, με το πρώτο πανεπιστήμιο στον κόσμο (το Πανδιδακτήριο), με τον αξεπέραστο από απόψεως αρχιτεκτονικής, τέχνης και πλούτου ναό της του Θεού Σοφίας, και ότι άλλο η Νέα Ρώμη αντιπροσωπεύει και συγκεφαλαιώνει: Την Αθήνα, την Σπάρτη, τις Συρακούσες, την Μακεδονία, την Αντιόχεια, την Αλεξάνδρεια, την Ρώμη. Τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό των μεγάλων τραγικών ποιητών και φιλοσόφων. Συνυφασμένον πλέον  με το Χριστιανικό πνεύμα του Ευαγγελίου, όπως το διέδωσαν οι Απόστολοι, ο απόστολος των Εθνών Παύλος, και το ερμήνευσαν και εδογμάτισαν οι Οικουμενικές Σύνοδοι, οι μεγάλοι Καππαδόκες Πατέρες και οι άλλοι Πατέρες της Εκκλησίας.

Αυτή η μνήμη και η επιμονή στον πολιτισμό του, στον Τρόπο και Στάση Ζωής, και στην Ορθόδοξη πίστη του κράτησε το Γένος των Ρωμιών όρθιο καθ’ όλη την διάρκεια της μακραίωνης δουλείας. Αρχικά ανθιστάμενο στις προσπάθειες εκλατινισμού στην περίοδο της Φραγκοκρατίας (θυμηθείτε το μαρτύριο των μοναχών της Καντάρας) και της Ενετοκρατίας, αλλά κυρίως κατά την διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας. Όπου παρά τα δεινά της στυγνής υποταγής και δουλείας, την βαριά κεφαλική φορολογία, το παιδομάζωμα και γενιτσαρισμό, τον εγκλεισμό νεανίδων στα χαρέμια των πασάδων, τις φυλακίσεις και τα βασανιστήρια, κυρίως δε τους βίαιους εξισλαμισμούς και ότι απεχθές μείωνε την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, κατόρθωσε να διασώσει την ενότητα και ταυτότητα του, συσπειρωμένο γύρω από την Ορθόδοξη Εκκλησία και συντεταγμένο στο κοινοτικό σύστημα. Υποβοηθητική αυτής της προσπάθειας ήταν και η συμμετοχή επιφανών Ρωμιών στη διοίκηση και τα ανώτερα αξιώματα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αναπτύσσοντας παράλληλα την οικονομία του, ιδίως στη ναυτιλία και το εμπόριο καθώς και την Παιδεία του, ύψωσε πυλώνες στέρεους για την διεκδίκηση της ελευθερίας του.

Έτσι, όταν έφτασε η ώρα του μεγάλου ξεσηκωμού, μετά από πλήθος εξεγέρσεων σε τοπικό επίπεδο, προετοιμασμένου από τους Διδασκάλους του Γένους (Κοσμάς Αιτωλός), τους μεγάλους οραματιστές (Ρήγας Φεραίος), και οργανωμένου από την Φιλική Εταιρεία (με έδρα την Οδησσό), ο στόχος ήταν η εξέγερση για ανατροπή της Οθωμανικής κυριαρχίας σε ένα ευρύτερο, γενικότερο πλαίσιο, σε περιοχές με ισχυρή Ρωμέϊκη παρουσία. Για αυτό τον λόγο επελέγη ως αρχικός τόπος της εξεγέρσεως η Μολδοβλαχία, με πρόθεση να γενικευθεί, με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και τον Ιερό του Λόχο στο Δραγατσάνι, προσπάθεια που δυστυχώς απέτυχε. Γι’ αυτό οι Οθωμανικές αρχές απηγχόνησαν τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε’ στην Κωνσταντινούπολη και τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό στη Λευκωσία. Για να προλάβουν μια τέτοια γενικότερη εξέγερση.

Όμως o σπόρος της ελευθερίας φύτρωσε δυνατός στα μέρη του Μωριά και της Ρούμελης. Όταν ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ύψωσε το λάβαρο στη Μονή της Αγ. Λαύρας στις 25 Μαρτίου 1821, έδωσε και επίσημα το έναυσμα για την επαναστατική έκρηξη που χάρισε τη λευτεριά στην αιματοβαμμένη γη. Κολοκοτρώνης, Καραϊσκάκης, Μπότσαρης, Ανδρούτσος, Διάκος, Μιαούλης, Κανάρης, Μπουμπουλίνα, Μακρυγιάννης, Παπαφλέσσας, σωρεία ηγετικών μορφών πήραν στα χέρια τους τις τύχες του Γένους και έγραψαν στην πορεία τους σελίδες άφθαστου ηρωισμού και περιφρόνησης του θανάτου.

Και ναι μεν το Γένος προσέβλεπε διαχρονικά, κατά την περίοδο της ξένης κυριαρχίας, προς την πόλη των ονείρων και οραματισμών του, την Κωνσταντινούπολη και την Αγιά Σοφιά, όμως υπό τις περιστάσεις η ηρωική Επανάσταση του 1821 οδήγησε στη δημιουργία του Ελληνικού Κράτους. Ενός εθνικού κράτους, σύμφωνα με τις νόρμες του Διαφωτισμού, περιορισμένου εδαφικά, με τις γνωστές εγγενείς αδυναμίες, ιδιαίτερα μετά και λόγω της δολοφονίας του Καποδίστρια, αλλά με την δυνατότητα να είναι ένα κράτος πυρήνας για την μελλοντική ενσωμάτωση και άλλων περιοχών με ισχυρή ρωμαίικη ομογένεια στην επικράτεια του. Στόχος ο οποίος επετεύχθη μερικώς με τους αγώνες των Κρητών και τους νικηφόρους Βαλκανικούς πολέμους, όταν επικρατούσε η σύμπνοια και η ενότητα. Η διχόνοια και η προσωπολατρία όμως, συνδυασμένες με τις άστοχες ενέργειες μας και τις τρικλοποδιές της Φραγκιάς στα υψίπεδα της Μ. Ασίας το 1922, έφεραν την καταστροφή και την εκδίωξη των αρχέγονων Ρωμιών κατοίκων της Μικρασίας που δεν εξισλαμίστηκαν αλλά παρέμειναν πιστοί στον Χριστιανισμό και την Ορθοδοξία. Η μνήμη όμως της Μικρασιάτικης Ρωμανίας θα μείνει άσβεστη. Γιατί,

Τα πνεύματα επιστρέφουνε τις νύχτες
φωτάκια από αλύτρωτες ψυχές
κι αν δεις εκεί ψηλά στις πολεμίστρες
θα δεις να σε κοιτάζουνε μορφές

Και τότε ένα παράπονο σε παίρνει
και στα καντούνια μέσα σε γυρνά
η Πόλη μια παλιά αγαπημένη
που συναντάς σε ξένη αγκαλιά

Θέλω να πιώ όλο το Βόσπορο
αλλάζουνε εντός μου τα σύνορα του κόσμου…

(Στίχοι, μουσική: Νίκος Ζούδιαρης, Εκτέλεση: Αλκίνοος Ιωαννίδης)

Για την μαρτυρική Κύπρο μας, σχεδόν 800 χρόνια από την αποκοπή της από τον Ρωμαίικο κορμό, μετά την κατάκτηση από τους Άγγλους του Λεοντόκαρδου, μετά από Φραγκοκρατία, Ενετοκρατία, Τουρκοκρατία και πάλι Αγγλοκρατία, ο αγώνας για την Ρωμιοσύνη και την επάνοδο στον Ρωμαίικο κορμό παίρνει σάρκα και οστά στην μεγάλη Επανάσταση της ΕΟΚΑ του 1955-59. Γιατί ο αγώνας και το αίτημα για την Ένωση δεν ήταν μόνο αίτημα ενσωμάτωσης στο νεοσύστατο ελληνικό εθνικό κράτος, αλλά κατά βάθος εμπεριέχει την ηχώ και την μνήμη της Ρωμανίας που χάθηκε το 1191 μ.χ. Δεν είναι προσπάθεια για ένα άλμα δυόμιση χιλιάδων χρόνων απευθείας πίσω στον Παρθενώνα, αλλά είναι ένα άλμα 800 ετών προς τον Παρθενώνα και την Αγιά Σοφιά μαζί, έτσι όπως συγκεφαλαιώνονται στην Ρωμιοσύνη και τον πολιτισμό της. Είναι ένας αγώνας «υπέρ πίστεως και πατρίδος». Δεν είναι ένας εθνικιστικός αγώνας, όπως κάποιοι δικοί μας αλλά και οι Εγγλέζοι αποικιοκράτες – επικυρίαρχοι θέλουν να τον εμφανίζουν. Δεν είναι αγώνας ορμώμενος από μια στείρα αρχαιολατρεία η οποία στην πράξη προωθεί τη διαγραφή του «Βυζαντίου» από την μνήμη μας, όπως ένας δικός μας ψευδεπίγραφος και επιφανειακός εκδυτικισμός θέλει να μας υποβάλει.  

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι τον αγώνα του 1955 για αποτίναξη του αποικιακού ζυγού ανέλαβε υπό την σκέπη της η Εθναρχία δια του Αρχ. Μακαρίου Γ’. Είναι μια συνέχεια των αγώνων της Ορθόδοξης Εκκλησίας κατά του εκλατινισμού στη περίοδο της Φραγκοκρατίας, της θυσίας του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού το 1821, της εξέγερσης των Οκτωβριανών το 1931, του ενωτικού δημοψηφίσματος το 1950 με τον Αρχ. Μακάριο Β’. Και δεν είναι τυχαίο ότι την 1η Απριλίου 1955 ο Διγενής του θρύλου (ο μεσαιωνικός Διγενής Ακρίτας της Ρωμανίας) συναντά τον ηγέτη του ένοπλου αγώνα Διγενή. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι με τον Ρωμαίικο λαό της Κύπρου ενωμένο και τους ηγέτες του ενωμένους γράφτηκαν μερικές από τις ενδοξότερες σελίδες στην ιστορία του Έθνους και του Γένους μας.

Οι ηρωϊκοί μαχητές της ΕΟΚΑ, ανυπόταχτοι, πρόβαλαν τα στήθη τους και έχυσαν αφειδώλευτα το άλυκο τους αίμα για τη λευτεριά της Πατρίδας, αφήνοντας βαριά κληρονομιά στους επιγόνους. Ο Σταυραετός του Μαχαιρά, οι τέσσερεις του Αχυρώνα του Λιοπετρίου, ο αητός του Πενταδακτύλου, οι εννέα απαγχονισθέντες και η χορεία όλων των αγωνιστών που έδωσαν την ζωή τους μας κοιτούν κατάματα. Τιμούμε αυτές τις ευγενικές μορφές για την προσφορά και το Ήθος τους. Γιατί,

«Ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα, αλλά περί αρετής».

(Κυριάκος Μάτσης προς τον Άγγλο Κυβερνήτη)

Τιμούμε τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ που κλείσανε ερμητικά τα αυτιά τους στα εκμαυλιστικά καλέσματα του ευδαιμονισμού και της «γλυκιάς ζωής», και με όρθια την ψυχή και την καρδιά τους πορεύθηκαν αταλάντευτα στον Γολγοθά των βασανιστηρίων και στην θηλειά της αγχόνης. Μέσα από τις κραυγές οδύνης του μαρτυρίου τους και από τον επιθανάτιο ρόγχο της αγχόνης, έχουμε άραγε εμείς σήμερα την ευαισθησία να αισθανθούμε το μέγεθος της προσφοράς τους; Ή μήπως;

«Εμείς τα κίτρα να πουλούμε και τ ’αρώματα μας

κι ήσυχοι να κοιμόμαστε τα βράδυα,

αφού και τους κοκόρους μας τους σφάξαμε για τούτο».

(Ανδρέας Παστελλάς)

Στις μέρες μας, στις τραγικές στιγμές που ζούμε μετά την Τουρκική εισβολή και κατοχή, την εθνοκάθαρση και τον ξεριζωμό, που ήταν μαθηματικό αποτέλεσμα μιας λειψής και ναρκοθετημένης από την αρχή ανεξαρτησίας, της δολιότητας των Άγγλων και της βουλιμίας των Τούρκων, του διχασμού μας και των εγκληματικά άστοχων ενεργειών μας, τόσο δικών μας εδώ στην Κύπρο όσο και εκ μέρους του Ελλαδικού κράτους, οι θυσίες των αγωνιστών της ΕΟΚΑ και των αγωνιστών του 1821 κραυγάζουν σε όλους μας: Σταματήστε να συμπεριφέρεστε σαν γραικύλοι, διαιρεμένοι, πλαδαροί, εφησυχασμένοι.

Είναι δυνατό σήμερα, που εκτός από την Τουρκική κατοχή στην Κύπρο αμφισβητούνται τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδος στο Αιγαίο, εγείρονται μειονοτικά θέματα στη Θράκη, και η Τουρκία προσπαθεί να επανέλθει με ένα νέο-Οθωμανικό πρόσωπο στην περιοχή μέσω της «Γαλάζιας Πατρίδας», το Ρωμαίικο να εφησυχάζει;

Σαν επίλογο σ’ αυτή τη σύντομη αναφορά και ανάλυση των δύο μεγάλων επαναστάσεων και των Ρωμέϊκων προϋποθέσεων που τις δημιούργησαν, θα ήθελα να υπογραμμίσω και να τονίσω ξανά εκείνες τις υπέρτατες αξίες που μας κληροδότησαν: αγωνιστικό φρόνημα, γενναιότητα, εγρήγορση, και πάνω απ’ όλα ενότητα και ψυχικό δεσμό. Χωρίς αυτά τίποτα δεν επιτυγχάνεται. Η επιλογή που έχουμε είναι μεταξύ ενότητας και αγώνα για να παραμείνουμε Ρωμιοί και ελεύθεροι, με την επιδίωξη να ζήσουμε ξανά σε όλη την Κύπρο, και διχασμού, αλληλοφαγωμάρας και υποχωρητικότητας για να καταντήσουμε απονευρωμένοι και ραγιάδες στη μισή, μονίμως υποτελείς σε μια νέο-Οθωμανική Τουρκία. Είμαι σίγουρος πως οι ηρωικές μορφές του 1821 και του 1955, σαν φάρος εκλαμπρότατος, θα μας δείξουν και θα μας οδηγήσουν στο σωστό δρόμο.

Και να θυμόμαστε τα λόγια του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου:

«Την δε πόλιν σοι δούναι ούτε εμόν εστί, ούτε άλλου των οικούντων εν αυτή»,

Και να προσευχηθούμε θερμά επαναλαμβάνοντας τα τελευταία λόγια του μαρτυρικού αρχιεπισκόπου Κυπριανού:

«Θεέ, που νάκραν εν έσιεις ποττέ στην καλοσύνην, λυπήθου μας τζιαί δώσε πκιόν χαράν στην Ρωμιοσύνην!»