Καθηγητής Παναγιώτης Ζαφείρης, Πρύτανης: Οι εξελίξεις αλλάζουν την εµπειρία της πανεπιστηµιακής εκπαίδευσης όπως ήταν γνωστή µέχρι σήµερα.
 
«Η πανδηµία του κορωνοϊού βοήθησε στην ανάδειξη του κρίσιµου ρόλου της εφαρµοσµένης επιστηµονικής έρευνας, που προσφέρει πρακτικές λύσεις στην επίλυση σύγχρονων και παγκόσµιων προκλήσεων» δηλώνει ο Πρύτανης του Τεχνολογικού Πανεπιστηµίου Κύπρου, Καθηγητής Παναγιώτης Ζαφείρης. Αναφέρεται στα µέτρα που πήρε το ΤΕΠΑΚ την κρίσιµη ώρα και διατυπώνει την εκτίµηση ότι η επιτυχής διαχείριση της κρίσης έχει προσδώσει ακόµα περισσότερη αξιοπιστία και κύρος στα ακαδηµαϊκά ιδρύµατα που προσαρµοστήκαν και εξελίχθηκαν σε αυτές τις συνθήκες.»

Πως βιώσατε αυτήν την πρωτόγνωρη περίοδο που δηµιούργησε η πανδηµία και οι περιορισµοί που επακολούθησαν;
Κανένα Πανεπιστήµιο, καµία κοινωνία, κανένα σύστηµα υγείας και καµία οικονοµία δεν ήταν πλήρως προετοιµασµένοι για µια τέτοια κρίση. Ενώ στο παρελθόν κληθήκαµε να αντιµετωπίσουµε οικονοµικές κρίσεις, για πρώτη φορά βρεθήκαµε αντιµέτωποι µε µια κρίση δηµόσιας υγείας, µε αρκετές ιδιαιτερότητες ως προς τους περιορισµούς που επιβλήθηκαν για την αντιµετώπιση της.

Τα νέα δεδοµένα που διαµορφώθηκαν, απαιτούσαν νέες µορφές οργάνωσης και λειτουργίας, σηµαντικές προσαρµογές των Σωµάτων Διοίκησης για τη λήψη αποφάσεων, πιο συχνή επικοινωνία µε όλη την πανεπιστηµιακή κοινότητα και τη µετάβαση στην ψηφιακή ηγεσία του οργανισµού, ως παράµετροι κρίσιµης σηµασίας για να διασφαλιστεί η οµαλή συνέχεια σε όλο το φάσµα των δραστηριοτήτων του Πανεπιστηµίου.

Ήταν µια έντονη περίοδος στην οποία επήλθαν ουσιαστικές αλλαγές σε πολύ µικρό χρονικό διάστηµα. Αλλαγές που υπό φυσιολογικές συνθήκες θα χρειάζονταν µεγαλύτερο χρόνο για λήψη απόφασης και υλοποίηση.

Πως ανταποκριθήκατε στα νέα δεδοµένα; Πόσο έτοιµοι ήσασταν για ένα νέα τρόπο εκπαίδευσης και παράδοσης µαθηµάτων;
Αποφασιστικά, υπεύθυνα και αποτελεσµατικά. Παρακολουθούσαµε τις εξελίξεις και αξιολογούσαµε τα δεδοµένα, πριν ακόµη η Κυβέρνηση προχωρήσει στην επιβολή περιοριστικών µέτρων. Συστήσαµε εσωτερική Οµάδα Διαχείρισης Κρίσεως η οποία λάµβανε αποφάσεις επί καθηµερινής βάσεως, αναλόγως των εξελίξεων.

Επιδείξαµε γρήγορα αντανακλαστικά και συλλογικότητα στη λήψη αποφάσεων µε κύριο µέληµα και έγνοια µας τη διαφύλαξη της υγείας όλων, φοιτητών και προσωπικού και την οµαλή ολοκλήρωση του ακαδηµαϊκού εξαµήνου/έτους χωρίς επιπτώσεις για τους φοιτητές/τριες µας. Προχωρήσαµε στην αναστολή της διεξαγωγής των µαθηµάτων µε φυσική παρουσία περιλαµβανοµένων όλων των εργαστηρίων, κλινικής άσκησης και κάθε άλλης µορφής πρακτικής άσκησης φοιτητών, αναστείλαµε τη λειτουργία όλων των πανεπιστηµιακών υποδοµών, της Βιβλιοθήκης, του κυλικείου και των αθλητικών εγκαταστάσεων. Αναβλήθηκαν ή και ακυρώθηκαν εκδηλώσεις και προγραµµατισµένα ταξίδια, αποστολές φοιτητών στο εξωτερικό. Εντός 72 ωρών το Πανεπιστήµιο και µε την αρωγή όλων των Τµηµάτων, των ακαδηµαϊκών και των εµπλεκόµενων υπηρεσιών, ξεκίνησε την προσφορά µαθηµάτων εξ αποστάσεως, αξιοποιώντας τις διαθέσιµες τεχνολογικές υποδοµές του και την πλατφόρµα τηλε-εκπαίδευσης που διαθέτει.

Οι διοικητικές υπηρεσίες συνέχισαν να υποστηρίζουν την πανεπιστηµιακή κοινότητα µε εργασία του προσωπικού από το σπίτι, αξιοποιώντας δηµιουργικά τη χρήση τεχνολογικών εργαλείων π.χ. τα προγράµµατα οµαδικής εκγύµνασης του πανεπιστηµιακού γυµναστηρίου προσφέρθηκαν µέσω διαδικτύου, το ίδιο και οι ατοµικές συναντήσεις για την ψυχολογική στήριξη φοιτητών και προσωπικού για τη διαχείριση των συνεπειών των περιοριστικών µέτρων που επιβλήθηκαν. Οι διοικητικές υπηρεσίες εργάστηκαν µε αφοσίωση, για να συνεχίσει το Πανεπιστήµιο την εύρυθµη λειτουργία του.

Αναφορικά µε το έργο των Σωµάτων Διοίκησης, οι συνεδρίες Συγκλήτου, Συµβουλίου και όλων των Επιτροπών διεξάγονταν κανονικά, µέσω τηλεδιάσκεψης. Πετύχαµε την οµαλή ολοκλήρωση του ακαδηµαϊκού εξάµηνου και διανύουµε αυτή τη στιγµή την εξεταστική περίοδο η οποία αναµένεται να ολοκληρωθεί σύµφωνα µε τον προγραµµατισµό στις 7 Ιουνίου.

Σε αυτό το νέο και έκτακτο πλαίσιο λειτουργίας σχεδιάστηκαν και εφαρµόζονται εναλλακτικές µέθοδοι/µορφές αξιολόγησης των προσφερόµενων µαθηµάτων, στη βάση καθοδηγητικού πλαισίου για εναλλακτικές µορφές αξιολόγησης εξ αποστάσεως που εγκρίθηκε από τη Σύγκλητο. To πλαίσιο αναπτύχθηκε από οµάδα ακαδηµαϊκών του Πανεπιστηµίου µας, µε εξειδίκευση στον τοµέα της ηλεκτρονικής µάθησης και βασίζεται σε εισηγήσεις του εθνικού Φορέα Διασφάλισης και Πιστοποίησης Ποιότητας. Τονίζω ότι έχουµε λάβει όλα τα απαιτούµενα µέτρα έτσι ώστε η επίτευξη των µαθησιακών αποτελεσµάτων από µέρους των φοιτητών, να αξιολογηθεί από το ακαδηµαϊκό προσωπικό µε δοκιµασµένους και δίκαιους εναλλακτικούς εξ αποστάσεως τρόπους.

Εκ των πραγµάτων το Πανεπιστήµιο ήταν πανέτοιµο για τη µετάβαση από τη συµβατική στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Πέραν της επένδυσης που γίνεται διαχρονικά στη δηµιουργία και ανάπτυξη των υποδοµών του e-University, καταλυτικό ρόλο έπαιξε η στάση της ακαδηµαϊκής κοινότητας, την οποία θα ήθελα να ευχαριστήσω. Προσέγγισε µε ενθουσιασµό τις αλλαγές και αυξηµένη έγνοια για τους φοιτητές/τριες µας. Διαφάνηκε ότι η κοινότητα µας ήταν κατάλληλα καταρτισµένη µε τις ψηφιακές δεξιότητες (e-skills) ούτως ώστε να εξοικειωθεί µε το νέο περιβάλλον µάθησης και εργασίας και να αξιοποιήσει αποδοτικά τις υποδοµές σε ελάχιστο χρονικό διάστηµα.

Υπάρχουν φυσικά και άλλες πτυχές. Ανταποκρινόµενη στον κοινωνικό της ρόλο η κοινότητα µας επιδίωξε να ενισχύσει τις προσπάθειες του Κράτους στην αντιµετώπιση της πανδηµίας, µε τη συµβολή της σε διάφορα επίπεδα. Αναπτύχθηκαν πρωτοβουλίες από τη Σχολή Επιστηµών Υγείας για αποσυµφόρηση των δηµόσιων νοσηλευτηρίων και την ψυχολογική ενδυνάµωση των επαγγελµατικών υγείας, σχεδιάστηκαν διαδικτυακά εκπαιδευτικά προγράµµατα για το νοσηλευτικό προσωπικό µέσω του Υπουργείου Υγείας και διαθέσαµε τις υπηρεσίες εξειδικευµένου ακαδηµαϊκού και ερευνητικού προσωπικού για τη στήριξη ευπαθών οµάδων και φροντιστών τους κατά τη διάρκεια εφαρµογής των περιοριστικών µέτρων. Φοιτητές, απόφοιτοι και ερευνητές µας συµµετείχαν στις εργασίες της Μονάδας Επιδηµιολογικής Επιτήρησης του Υπ. Υγείας και σε δειγµατοληπτικού ελέγχους COVID-19. Οι συνθήκες ενθάρρυναν φοιτητές και ακαδηµαϊκούς να αναπτύξουν εθελοντικές δράσεις προσφοράς στην κοινότητα, όπως η χρήση 3D εκτυπωτών, για την παραγωγή πλαστικών µερών που χρησιµοποιήθηκαν για τις προστατευτικές µάσκες προσώπου που εξόπλισαν επαγγελµατίες υγείας σε όλη την Κύπρο.

Ταυτόχρονα, δηµιουργήθηκαν από ερευνητικά εργαστήρια και Κέντρα Αριστείας του Τεχνολογικού Πανεπιστηµίου διαδικτυακές πλατφόρµες χαρτογράφησης και απεικόνισης δεδοµένων σχετικά µε τον COVID-19, εργαλεία για ενίσχυση της λήψης αποφάσεων από κρατικούς φορείς καθώς και για την παροχή αξιόπιστης και επιστηµονικά έγκυρης πληροφόρησης σε θέµατα πρόληψης και διαχείρισης.
Επίσης, η πανδηµία και οι επιπτώσεις της προκάλεσαν το ερευνητικό ενδιαφέρον της ακαδηµαϊκής µας κοινότητας µε αποτέλεσµα να αναπτυχθούν επιστηµονικές συνεργασίες µε άλλα πανεπιστήµια εντός και εκτός Κύπρου, για να µελετηθούν τα µεγάλα θέµατα της επόµενης µέρας στα σχετικά επιστηµονικά αντικείµενα.

Σταθήκαµε µε ευελιξία και δηµιουργικότητα απέναντι στις προκλήσεις και ανταποκριθήκαµε πλήρως στην εκπαιδευτική, ερευνητική και κοινωνική µας αποστολή σε αυτή τη συγκυρία. Με υπερηφάνεια µπορώ να πω ότι το Τεχνολογικό Πανεπιστήµιο στάθηκε αντάξιο των περιστάσεων αποδεικνύοντας την αξιοπιστία του ως ένα σύγχρονο e-University.

Με τα πιο πρακτικά µαθήµατα τι είδους χειρισµοί έγιναν;
Αναστείλαµε την πρακτική άσκηση φοιτητών σε εταιρείες όπως για παράδειγµα κατασκευαστικές µονάδες και ξενοδοχεία στις οποίες υπήρξε πλήρης αναστολή λειτουργίας από το κράτος. Στη βάση των οδηγιών του Υπουργείου Υγείας αναστείλαµε επίσης την πρακτική άσκηση των φοιτητών του Τµήµατος Νοσηλευτικής.

Μαθήµατα µε εργαστηριακές ασκήσεις δεν πραγµατοποιήθηκαν, παρόλα αυτά γνωρίζω ότι µέλη του ακαδηµαϊκού προσωπικού έχουν φροντίσει να καλύψουν το κενό που έχει δηµιουργηθεί µε εναλλακτικές µεθόδους εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.
 

Η τριτοβάθµια εκπαίδευση ήταν ένας ραγδαία αναπτυσσόµενος τοµέας τα τελευταία χρόνια µε διαρκώς αυξανόµενη συνεισφορά στο ΑΕΠ της χώρας. Πως εκτιµάτε ότι θα επηρεαστεί;
Οι εξελίξεις αλλάζουν την εµπειρία της πανεπιστηµιακής εκπαίδευσης όπως ήταν γνωστή µέχρι σήµερα. Η επόµενη µέρα εκτιµώ ότι βρίσκει ενισχυµένη την τριτοβάθµια εκπαίδευση και την έρευνα στην Κύπρο. Η συγκυρία βοήθησε στην ανάδειξη του κρίσιµου ρόλου της εφαρµοσµένης επιστηµονικής έρευνας, αυτής που προσφέρει πρακτικές λύσεις στην επίλυση σύγχρονων και παγκόσµιων προκλήσεων, όπως σε αυτή την περίπτωση µιας πανδηµίας. Καθοριστική ήταν συµβολή της επιστηµονικής κοινότητας και η εµπιστοσύνη που επέδειξε το Κράτος στα αποτελέσµατα της έρευνας για τη λήψη αποφάσεων.

Η επιτυχής διαχείριση της κρίσης έχει προσδώσει ακόµα περισσότερη αξιοπιστία και κύρος στα ακαδηµαϊκά ιδρύµατα που ως φορείς αλλαγής προσαρµοστήκαν και εξελίχθηκαν σε αυτές τις συνθήκες.

Τι ισχύει µε τους ξένους µαθητές; Έχουν επιστρέψει στις χώρες τους; Πότε αναµένεται επάνοδός τους;
Οι φοιτητές/τριες που προέρχονται από χώρες εκτός Κύπρου, είτε έχουν επιλέξει να επιστρέψουν στη χώρα τους ή όχι, έχουν απρόσκοπτη πρόσβαση στις πλατφόρµες µέσω των οποίων πραγµατοποιείται η εξ αποστάσεως προσφορά των µαθηµάτων και οι εξετάσεις. Δηλαδή συνεχίζουν κανονικά τη φοίτηση τους και µπορούν να επιστρέψουν στην Κύπρο, όποτε οι συνθήκες το επιτρέψουν.
 

Ποια είναι η επόµενη µέρα της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης στην Κύπρο;
Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση ήρθε για να µείνει. Στο Τεχνολογικό Πανεπιστήµιο ήδη µελετούµε τη µόνιµη ενσωµάτωση της ηλεκτρονικής µάθησης (e-learning) στις µεθόδους διδασκαλίας των προπτυχιακών προγραµµάτων, δηµιουργώντας ένα µικτό µοντέλο µάθησης (blended learning). Δηλαδή, η ψηφιακή διδασκαλία/µάθηση να συµπληρώσει την παραδοσιακή που πραγµατοποιείται στους χώρους διδασκαλίας/εργαστήρια του Πανεπιστηµίου, δίνοντας µε αυτό τον τρόπο περισσότερο έλεγχο στους φοιτητές σε θέµατα που αφορούν την εκπαιδευτική διαδικασία. Επίσης, το Πανεπιστήµιο βρίσκεται ήδη σε προχωρηµένο στάδιο σχεδιασµού για την εξ αποστάσεως προσφορά µεταπτυχιακών προγραµµάτων επιπέδου µάστερ.

Η επόµενη µέρα µας οδηγεί στην επίσπευση του ψηφιακού µετασχηµατισµού, επιταχύνοντας τη µετάβαση στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση, ένα νέο modus operandi. Είµαστε σε απευθείας επικοινωνία µε τον Υφυπουργό Έρευνας, Καινοτοµίας και Ψηφιακής Πολιτικής για την άµεση εφαρµογή της ψηφιακής υπογραφής στο Πανεπιστήµιο. Ακόµα µια εξέλιξη, που θα λειτουργήσει θετικά ως προς τη βελτίωση της εξυπηρέτησης των φοιτητών και αποφοίτων µας.

Οι κοινωνικοοικονοµικές επιπτώσεις της πανδηµίας, δηµιούργησαν µια τάση που προκρίνει τις σπουδές στην Κύπρο. Υπάρχει αυξηµένο ενδιαφέρον για σπουδές και µετεγγραφές από φοιτητές που φοιτούν στο εξωτερικό για συνέχιση των σπουδών τους εδώ. Το Τεχνολογικό Πανεπιστήµιο, αποτελεί εξαιρετική επιλογή για µελλοντικούς φοιτητές καθώς και φοιτήτριες/τες άλλων Πανεπιστηµίων που επιθυµούν να συνεχίσουν τις σπουδές τους σε ένα σύγχρονο ακαδηµαϊκό ίδρυµα στον τόπο τους.