Ο Οκτώβριος είναι ο μήνας που έχει αφιερωθεί στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού για το πεδίο της Επαυξητικής και Εναλλακτικής Επικοινωνίας. Το συγκεκριμένο πεδίο στοχεύει στη στήριξη ατόμων τα οποία έχουν περιορισμένη ή καθόλου λειτουργική λεκτική επικοινωνία και επομένως δυσκολεύονται ή αδυνατούν να επικοινωνήσουν λεκτικά τις ανάγκες, επιθυμίες, ιδέες και σκέψεις τους με τους συνανθρώπους τους. Τόσο άτομα με εκ γενετής παθήσεις, όσο και άτομα με επίκτητες παθήσεις μπορούν να επωφεληθούν από τις διάφορες μεθόδους, στρατηγικές, καθώς και τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο πεδίο της Επαυξητικής και Εναλλακτικής Επικοινωνίας. Για παράδειγμα, άτομα που εμπίπτουν στη Διαταραχή του Φάσματος του Αυτισμού, άτομα με σπάνια γενετικά σύνδρομα, άτομα με εγκεφαλική παράλυση, καθώς και επιζώντες εγκεφαλικού επεισοδίου και κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης μπορούν να επωφεληθούν σε γλωσσικό, επικοινωνιακό, μαθησιακό και κοινωνικό επίπεδο.

Οι μέθοδοι, οι στρατηγικές και οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο πεδίο της Επαυξητικής και Εναλλακτικής Επικοινωνίας είναι ανεξάντλητες. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι όλοι μας χρησιμοποιούμε αρκετές από αυτές τις τεχνικές και στρατηγικές στην καθημερινή μας επικοινωνία με τους συνανθρώπους μας. Μερικά παραδείγματα είναι η βλεμματική επαφή, το έντονο βλέμμα σε ένα επιθυμητό αντικείμενο, τα νεύματα (π.χ. όταν χαιρετάμε με το χέρι μας) και οι κινήσεις του κεφαλιού (π.χ. όταν συμφωνούμε με κάτι το οποίο ειπώθηκε). Αυτοί οι τρόποι επικοινωνίας είναι έμφυτοι στον άνθρωπο και χρησιμοποιούνται από τα πρώτα στάδια της ανάπτυξης της επικοινωνίας ενός ατόμου.

Για παράδειγμα, το βρέφος χρησιμοποιεί τη βλεμματική επαφή και το κλάμα για να επικοινωνήσει. Στο δεύτερο έτος της ζωής τους τα παιδιά χρησιμοποιούν νεύματα και φώνηση για να εκφράσουν την πρόθεσή τους για κάτι. Στην πραγματικότητα όμως τα νεύματα, καθώς και άλλοι μη λεκτικοί τρόποι επικοινωνίας, συνεχίζουν να είναι μέρος της επικοινωνίας μας. Πέραν των πιο πάνω μη υποβοηθούμενων τρόπων επικοινωνίας (unaided communication), το πεδίο της Επαυξητικής και Εναλλακτικής Επικοινωνίας εστιάζεται παράλληλα σε τρόπους επικοινωνίας όπου το άτομο καλείται να χρησιμοποιήσει επιπρόσθετα βοηθήματα. Μερικά παραδείγματα είναι τα εκτυπωμένα βιβλία επικοινωνίας, οι πίνακες επικοινωνίας (π.χ. e-tran frame) και οι συσκευές επικοινωνίας. Απώτερος στόχος όμως είναι η χρήση τόσο των υποβοηθούμενων, όσο κα των μη υποβοηθούμενων τρόπων επικοινωνίας, έτσι ώστε να προσφέρεται στο άτομο η κατάλληλη υποδομή για αποτελεσματική επικοινωνία σε οποιοδήποτε περιβάλλον, χρόνο και περίσταση επιθυμεί να συνομιλήσει με τον συνάνθρωπό του. Παραδείγματος χάρη, ένα άτομο μπορεί να χρησιμοποιεί την ηλεκτρική συσκευή επικοινωνίας του κατά τις επικοινωνιακές του συνδιαλλαγές στο σχολείο, αλλά όταν βρίσκεται στη θάλασσα μπορεί να χρησιμοποιεί το εκτυπωμένο βιβλίο επικοινωνίας.

Η επιτυχημένη παροχή υπηρεσιών Επαυξητικής και Εναλλακτικής Επικοινωνίας προϋποθέτει τη συνεργασία μεταξύ των ειδικών (π.χ. λογοθεραπευτών, εργοθεραπευτών, εκπαιδευτικών), της οικογένειας και ασφαλώς του ατόμου το οποίο χρήζει στήριξης. Ο ρόλος του λογοθεραπευτή/λογοπαθολόγου στο πεδίο της Επαυξητικής και Εναλλακτικής Επικοινωνίας είναι αδιαμφισβήτητα σημαντικός. Ο λογοθεραπευτής/λογοπαθολόγος είναι ο ειδικός για την αξιολόγηση και παρέμβαση στις διαταραχές επικοινωνίας. Ο λογοθεραπευτής/λογοπαθολόγος είναι υπεύθυνος για την περιεκτική αξιολόγηση, η οποία, μεταξύ άλλων, πρέπει να περιλαμβάνει την αξιολόγηση των γλωσσικών και επικοινωνιακών ικανοτήτων του ατόμου και να λαμβάνει υπόψη οποιεσδήποτε ευκαιρίες ή ακόμη και εμπόδια τα οποία μπορούν να εξυπηρετήσουν ή να αναχαιτίσουν την επικοινωνία μεταξύ του ατόμου και των συνομιλητών του. Είναι ευρέως αποδεκτό πως η περιεκτική αξιολόγηση είναι ο προάγγελος για επιτυχημένη παρέμβαση. Στην Κύπρο, όσοι ασκούν το επάγγελμα του λογοθεραπευτή/λογοπαθολόγου είναι εγγεγραμμένοι στον Σύλλογο Εγγεγραμμένων Λογοπαθολόγων (https://speechtherapy.org.cy/ ), ο οποίος, μεταξύ άλλων, στοχεύει στην εξασφάλιση παροχής ποιοτικών υπηρεσιών προς τους πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς και στη διαφώτιση του κοινού για τη Λογοθεραπεία/ Λογοπαθολογία.

Το 2019 ιδρύθηκε το πρώτο εργαστήριο στην Κύπρο με εξειδίκευση στην Επαυξητική, Εναλλακτική Επικοινωνία και Υποστηρικτική Τεχνολογία στο πεδίο της λογοθεραπείας. Το AACTLab δημιουργήθηκε από την Δρ. Ηλιάδα Πάμπουλου του Τμήματος Επιστημών Αποκατάστασης, του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου (ΤΕΠΑΚ) έχοντας ως όραμα τη διασφάλιση του θεμελιώδους δικαιώματος των ανθρώπων για επικοινωνία. Το εργαστήριο καλύπτει τις ποικίλες ερευνητικές, κλινικές και εκπαιδευτικές ανάγκες που αφορούν το πεδίο της Επαυξητικής και Εναλλακτικής Επικοινωνίας μέσω των διαφόρων δραστηριοτήτων, καθώς και συνεργασιών τόσο σε εθνικό, όσο και σε διεθνές επίπεδο.

Για τον μήνα Οκτώβριο, έχουν προγραμματιστεί ποικίλες δραστηριότητες για τις οποίες παρέχονται πληροφορίες στην ιστοσελίδα του AACTLab και στην ομάδα στο Facebook. Μεταξύ άλλων, στις 14/10/21 πραγματοποιήθηκε διαδικτυακό σεμινάριο στην επιμόρφωση των φροντιστών επιζώντων ατόμων μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο ( https://www.erasmusdays.eu/event/itrain-webinar/ ). Μέλη από τις 5 Ευρωπαϊκές χώρες που συμμετέχουν στο επιχορηγημένο από το Erasmus+ Πρόγραμμα αναφέρθηκαν στα αποτελέσματα ερευνών αλλά και στη δημιουργία διαδικτυακού υλικού που στοχεύει στην επιμόρφωση των φροντιστών ατόμων που έχουν υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο ( http://itrain-project.eu/en/background/ ).

(*) Δρ. Ηλιάδα Πάμπουλου, Λέκτορας στο Τμήμα Επιστημών Αποκατάστασης του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου (ΤΕΠΑΚ)