Στα πλαίσια της μελέτης αποτίμησης επικινδυνότητας από φυσικές καταστροφές στον Κυπριακό χώρο έγινε αποτίμηση της επικινδυνότητας για τον κίνδυνο των πλημμύρων. Η αποτίμηση έγινε με τη συνεισφορά δεδομένων από το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ) και τις Επαρχιακές διοικήσεις. Αρχικά, έγινε καταγραφή των ιστορικών πλημμυρών της Κύπρου με συλλογή στοιχείων που αφορούσαν την ημερομηνία του πλημμυρικού γεγονότος, την περιοχή, τον αντίστοιχο ποταμό, τις ζημιές που καταγράφηκαν και τον τύπο της πλημμύρας. Στη συνέχεια, έγινε καταγραφή των συνεπειών στην ανθρώπινη υγεία και τη ρύπανση του περιβάλλοντος, τυχόν ανθρώπινες απώλειες, συνέπειες στην οικονομία και την πολιτιστική κληρονομιά, καθώς επίσης και συνέπειες στην καθημερινότητα της κοινωνίας.

Χρησιμοποιώντας τα πιο πάνω στοιχεία, δημιουργήθηκε μεθοδολογία εντοπισμού περιοχών σοβαρού κινδύνου πλημμύρας. Η μεθοδολογία αυτή στηρίζεται σε τμήματα ποταμών με μέγεθος λεκάνης απορροής πέραν των 10 km2, τα οποία έτυχαν ομαδοποίησης (πολεοδομικές ζώνες, περιοχές προστασίας ιστορικής και πολιτισμικής κληρονομιάς και περιοχές με δόμηση), όπως και σε τμήματα ποταμών με μέγεθος λεκάνης απορροής κάτω των 10 km2. Μετά από έλεγχο κινδύνου εμφάνισης/επανεμφάνισης της πλημμύρας στις πιο πάνω περιοχές και καθορισμό της περιόδου επανάληψης του φαινομένου, εντοπίστηκαν 19 περιοχές σοβαρού κινδύνου πλημμύρας.

Με βάση την πιο πάνω μεθοδολογία, δημιουργήθηκαν χάρτες κινδύνου και επικινδυνότητας για τις πλημμύρες σε αυτές τις περιοχές. Οι χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας δείχνουν περιοχές που πλημμυρίζουν σύμφωνα με τα αποτελέσματα των υπολογισμών των υδραυλικών μοντέλων. Αυτοί οι χάρτες έγιναν για διάφορα σενάρια πλημμυρών όπως χαμηλής πιθανότητας (με περίοδο επαναφοράς 500 ετών), πλημμύρες μέσης πιθανότητας (με περίοδο επαναφοράς 100 ετών), πλημμύρες υψηλής πιθανότητας (με περίοδο επαναφοράς 20 ετών). Για κάθε σενάριο δόθηκαν από το ΤΑΥ χάρτες που δείχνουν, μεταξύ άλλων, την έκταση της πλημμύρας και το βάθος νερού σε ψηφίδα δύο μέτρων.

Στους χάρτες αυτούς φαίνεται ο μέγιστος αριθμός ατόμων που ενδέχεται να πληγούν κατά την πλήρη ανάπτυξη των πολεοδομικών ζωνών σε κάθε ζώνη, όπως επίσης και τις χρήσεις γης και τον τύπο οικονομικής δραστηριότητας με βάση τις πολεοδομικές ζώνες στις περιοχές που ενδέχεται να πληγούν. Επίσης, διακρίνονται οι ευαίσθητες υποδομές (π.χ. αντλιοστάσια πόσιμο νερού και εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων), οι περιοχές προστασίας και οι εγκαταστάσεις που ενδέχεται να προκαλέσουν τυχαία ρύπανση σε περίπτωση πλημμύρας (π.χ. ηλεκτροπαραγωγικοί σταθμοί, εγκαταστάσεις επικίνδυνων αποβλήτων κ.α.).

Ο ποταμός που αναμένεται να έχει σημαντικότερες συνέπειες στον κοινωνικό ιστό της περιοχής σε περίπτωση πλημμύρας είναι ο Πεδιαίος. Γι’ αυτό το λόγο έγινε η ανάλυση της επικινδυνότητας σε μορφή συνεπειών (καθορίστηκαν εφτά κατηγορίες) για σενάριο που αφορά περίοδο επαναφοράς  100 ετών, η οποία κατέληξε στα πιο κάτω συμπεράσματα:

1. Ανθρώπινες απώλειες ≤ 2 / Σοβ. τραυμ. 6-20 / Ελαφ. τραυμ. 21-50
2. Πληθυσμός που θα εκκενωθεί / μετακινηθεί < 50
3. Κόστος < 10 εκατομμύρια ευρώ
4. Περιοχή που θα επηρεαστεί το περιβάλλον 1-2 km2
5. Ζημιές σε σημαντικές υποδομές 1-6 ημέρες
6. Διακοπή στις καθημερινές ανάγκες (κίνηση στους δρόμους, επιρροή σ ε κοινωνικές δραστηριότητες) 1-6 ημέρες
7. Κοινωνική επιπτώσεις (ασφάλεια, δημόσια τάξη, δημιουργία δυσαρέσκειας)  - χαμηλή επίπτωση

Οι πιο πάνω καταγεγραμμένες συνέπειες κατατάσσουν το αντίστοιχο σενάριο στις κατηγορίες επικινδυνότητας Β και Γ επομένως με σημαντικές ή και σοβαρές συνέπειες (Α αντιστοιχεί σε περιορισμένες συνέπειες και Ε σε καταστροφικές). Η επιλογή των κατηγοριών των συνεπειών αλλά και της κλίμακας επικινδυνότητας Α-Ε, η οποία δείχνει τη σοβαρότητα τους, έγινε με βάση της οδηγίες στο πλαίσιο Sendai για τη Μείωση του Κινδύνου Καταστροφών (Sendai Framework for Disaster Risk Reduction). Η πιο πάνω κατηγοριοποίηση εμπίπτει στην πρώτη προτεραιότητα δράσης του πλαισίου που αφορά την Κατανόηση του κινδύνου καταστροφών. Στο επόμενο στάδιο η μελέτη θα προχωρήσει στην εξέταση της δεύτερης προτεραιότητας για Ενίσχυση της διακυβέρνησης κινδύνου καταστροφών.

Η εν λόγω μελέτη είχε συντονισμό από το Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Γεωπληροφορικής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου. Πραγματοποιείται στα πλαίσια της Πράξης ΑΙΓΙΣ με τίτλο «Ανάπτυξη Διασυνοριακού Ολοκληρωμένου Καινοτόμου Ευφυούς Συστήματος Διαχείρισης Πόρων, Λήψης Αποφάσεων και Εκπαίδευσης στην Αντιμετώπιση Φυσικών και Τεχνολογικών Καταστροφών και Ανθρωπογενών και Κοινωνικών Κρίσεων» που συγχρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα Συνεργασίας Interreg V-A Ελλάδα-Κύπρος 2014-2020. Τα αποτελέσματα της μελέτης παρουσιάστηκαν σε ενημερωτικές συναντήσεις για τον κίνδυνο πλημμυρών στην Κύπρο στο πλαίσιο της εθνικής αξιολόγησης κινδύνων 2015 – 2018, σε συνεργασία με την Πολιτική Άμυνα.

των: 

Νικόλας Κυριακίδης, Λέκτορας, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Γεωπληροφορικής, Ερευνητικό Κέντρο Ερατοσθένης

Χριστόδουλος Μέττας, Επιστημονικός Συνεργάτης, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Γεωπληροφορικής, Ερευνητικό Κέντρο Ερατοσθένης