Του καθηγητή Αντρέα Αναγιωτού,
Αντιπρύτανη Οικονομικού Προγραμματισμού και Ανάπτυξης ΤΕΠΑK
 

Η πρόσφατη Έκθεση Προϊόντων Βιομηχανικού Σχεδιασμού των μαθητών των Τεχνικών Σχολών σε διάφορες πόλεις της Κύπρου, με παρουσιάσεις καινοτόμων ιδεών και προϊόντων, έχει δείξει τα απτά αποτελέσματα μιας πρωτόγνωρης προσπάθειας για ανάπτυξη καινοτομίας και δημιουργίας κουλτούρας βιομηχανικού σχεδιασμού στην κυπριακή Μέση Εκπαίδευση. Για μερικά από τα προϊόντα, που έχουν παρουσιαστεί στην έκθεση, έχει κατατεθεί προκαταρκτική δήλωση διπλώματος ευρεσιτεχνίας.

Για να καταλήξουν οι μαθητές στην τελική μορφή προϊόντων, όπως παρουσιάστηκαν στην πρόσφατη έκθεση, προϋπήρξε πολλή δουλειά τόσο από τους ίδιους όσο και από τους επιβλέποντες καθηγητές και συμβούλους. Προηγήθηκε μια γόνιμη διαδικασία εξέλιξης ιδεών, σχεδιασμού και ανατροφοδότησης, με σκοπό τη βελτίωση του τρόπου λειτουργίας, της εργονομίας, της χρηστικότητας και της αισθητικής εμφάνισης των προϊόντων και των συστημάτων προς όφελος τόσο του χρήστη όσο και του κατασκευαστή. Οι μικροί «βιομηχανικοί σχεδιαστές» γνώρισαν, μέσα από την πράξη, όλο το φάσμα παραγωγής ενός προϊόντος, από την επιλογή των υλικών και μεθόδων παραγωγής του, τη μελέτη των αναγκών της αγοράς, μέχρι τη δημιουργία της συσκευασίας και την κοστολόγηση του προϊόντος.

Η όλη διαδικασία και διοργάνωση έμπρακτα απέδειξε τις δυνατότητες εφαρμογής στην Εκπαίδευση του τομέα Βιομηχανικού Σχεδιασμού ως χώρου όπου συναντιέται η εμπεδωμένη παιδεία και η «κουλτούρα» με τη βιομηχανία, δίνοντας στην τεχνολογία ένα «ανθρώπινο» πρόσωπο, έτσι ώστε να γίνει ελκυστική σε αυτόν που απευθύνεται προς χρήση.

Αναμφίβολα, ο τομέας του Βιομηχανικού Σχεδιασμού δεν αποτελεί απλώς μια υλιστική υπόθεση, αλλά πρόκειται για ένα αναπόσπαστο μέρος του υλικού της ζωής, αναγκαίο για τον καθένα σε μια πολιτισμένη κοινωνία. Ο σχεδιασμός, επίσης, ως καινοτομία, συμβάλλει τα μέγιστα στην πολιτισμική και οικονομική ανταλλαγή μεταξύ των ανθρώπων. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο Βιομηχανικός Σχεδιασμός αποτελεί έναν ανερχόμενο τομέα με μεγάλες προοπτικές σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες. Συγκεκριμένα, σε περισσότερα από 200 πανεπιστήμια διεθνώς υπάρχουν Τμήματα ή Σχολές Βιομηχανικού Σχεδιασμού. Ενδεικτικά αναφέρω τα πανεπιστήμια της Σκανδιναβίας, το Πολυτεχνείο του Μιλάνου και το Πανεπιστήμιο του Delft στην Ολλανδία. Η συγκεκριμένη ειδικότητα τα τελευταία χρόνια αποτελεί καθιερωμένη επιστήμη και αναπόσπαστο μέρος της εταιρικής στρατηγικής και του εταιρικού σχεδιασμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αναμφίβολα, υπάρχει ανάγκη για σπουδές στον τομέα του Βιομηχανικού Σχεδιασμού και αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, που θα πρέπει να στηρίξει και να επεκτείνει την προσπάθειά αυτή. Προκειμένου όμως να έχει βέλτιστα αποτελέσματα, θα πρέπει τα προγράμματα εκπαίδευσης να αρχίζουν από το επίπεδο της Μέσης Εκπαίδευσης.
Η εισαγωγή του τομέα αυτού στην παιδεία της Κύπρου θα αποτελέσει ένα ισχυρό πυλώνα ανάπτυξης για την οικονομία και διασύνδεση της παιδείας με τις κυπριακές επιχειρήσεις (μεγάλες, μικρές ή μικρομεσαίες). Πρόκειται για ένα κλάδο που μπορεί να στηρίξει τόσο τα υπάρχοντα προϊόντα όσο και τη δημιουργία και προώθηση άλλων, που δημιουργούνται από τις νέες τάσεις στην αγορά. Παλαιότερα οι σχεδιαστές ήταν συχνά ειδικευμένοι αρχιτέκτονες ή μηχανικοί. Με τις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται, οι Βιομηχανικοί Σχεδιαστές, έχοντας ολοκληρωμένη επιστημονική και τεχνική κατάρτιση, μπορούν να στελεχώσουν τις παραγωγικές μονάδες, συνδυάζοντας την πληροφορική, την επιχειρησιακή έρευνα και τα ολοκληρωμένα συστήματα σχεδίασης -ανάπτυξης, κλάδοι οι οποίοι προσφέρουν τεράστιες ευκαιρίες άμεσης εργοδότησης.

Το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου, υποστηρίζοντας τις καινοτόμες αυτές πρακτικές με όραμα για το μέλλον και αναγνωρίζοντας τη σημασία και την ανάγκη του βιομηχανικού σχεδιασμού στη σημερινή κοινωνία, όχι μόνο φιλοξένησε την Έκθεση Βιομηχανικού Σχεδιασμού στα εργαστήριά του, αλλά και ενεργά προωθεί την ανάπτυξη του τομέα του Βιομηχανικού Σχεδιασμού Προϊόντων στα προγράμματα σπουδών του. Συγκεκριμένα, το ΤΕΠΑΚ έχει ήδη ενημερώσει επίσημα το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού για την πρόθεσή του να προσθέσει στο προπτυχιακό πρόγραμμα του Τμήματος Μηχανολόγων και Μηχανικών Υλικών την ειδικότητα του Βιομηχανικού Σχεδιασμού. Αυτό είναι το επιστέγασμα και φυσικό επακόλουθο του προγράμματος Βιομηχανικού Σχεδιασμού στη Μέση Εκπαίδευση και θα επιτρέψει την περαιτέρω ανάπτυξη, υλοποίηση και οικονομική εκμετάλλευση των αναμενόμενων προϊόντων σε πιο προχωρημένο στάδιο, χρησιμοποιώντας την τεχνογνωσία των καθηγητών και τις υποδομές του ΤΕΠΑΚ και των εργαστηρίων του.

Όταν η καινοτομία και ο σχεδιασμός των αυριανών προϊόντων προέρχεται από την παιδεία, τότε ανοίγει ο δρόμος για νέους τρόπους θεώρησης του κόσμου και νέες λύσεις σε προβλήματα. Τα σχολεία και τα πανεπιστήμια οφείλουν να προετοιμάσουν ταλαντούχους νέους που θα έχουν κριτική σκέψη και τεχνογνωσία για να αποτελέσουν ένα καταλύτη αλλαγής, προόδου και εκσυγχρονισμού της κοινωνίας, παρέχοντας οφέλη τόσο για τους πολίτες όσο και για τους καταναλωτές και τους εργαζομένους.