Σύμφωνα με τα ευρήματα πρόσφατης (παγκόσμιας) βιβλιομετρικής μελέτης που δημοσιεύεται στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Heritage Science*, του εκδοτικού οίκου Springer, ο Επίκουρος Καθηγητής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου (ΤΕΠΑΚ), Άθως Αγαπίου, συγκαταλέγεται ανάμεσα στους τρεις ερευνητές παγκοσμίως, των οποίων οι έρευνες και σχετικές δημοσιεύσεις τους τυγχάνουν εκτεταμένης προσοχής και αναφορών από την επιστημονική κοινότητα, σε θέματα που άπτονται των εφαρμογών Γεωπληροφορικής για την πολιτιστική κληρονομιά. 

Σχετικά με τη μελέτη:

Για τους σκοπούς της μελέτης χρησιμοποιήθηκε η επιστημονική βάση δεδομένων Web of Science και μετά από διαδικασία ανάκτησης και εφαρμογής συγκεκριμένων κριτηρίων (keywords), καταγράφηκαν συνολικά 1026 επιστημονικά άρθρα τα οποία και είχαν δημοσιευτεί την περίοδο μεταξύ του 1994 έως 2023 (Εικόνα 1).

Έπειτα από ανάλυση των ετεροαναφορών (citations) των πιο πάνω άρθρων, η εν έρευνα κατέγραψε την επιρροή τους σε πέραν των 32,000 συγγραφέων (authors) και 47,000 σχετικών δημοσιεύσεων (cited references). Επιπλέον τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι σχετικές δημοσιεύσεις μπορούν να διακριθούν σε τέσσερα επιστημονικά πεδία (κατευθύνσεις έρευνας) ως ακολούθως: στο πρώτο επιστημονικό πεδίο περιλαμβάνονται μελέτες συμμετοχικότητας των GIS (public participatory GIS), ενώ στο δεύτερο πεδίο περιλαμβάνονται έρευνες σχετικές με την παρακολούθηση χώρων πολιτιστικής κληρονομιάς και αρχαιολογικών χώρων με τη χρήση δορυφορικών τεχνικών τηλεπισκόπησης. Στο πεδίο αυτό, οι εργασίες του κ. Αγαπίου και των συνεργατών του, παρουσιάζονται να είναι στο επίκεντρο της επιστημονικής κοινότητας. Τα άλλα δύο πεδία έρευνας συμπληρώνουν οι μελέτες επικινδυνότητας μνημείων και χώρων μέσω GIS και οι γεωλογικές μελέτες (Εικόνα 2).

Αναφορικά με τις συνέργειες μεταξύ των ερευνητικών φορέων, σε όρους ετεροαναφορών (citations), η Κινεζική Ακαδημία Επιστημών και το Consiglio Nazionale delle Ricerche (CNR, Ιταλία) σημειώνουν τους μεγαλύτερους (συνολικά) αριθμούς ετεροαναφορών, ενώ το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΤΕΠΑΚ) και το Universidade do Minho (Πορτογαλία) παρουσιάζουν συγκριτικά τους μεγαλύτερους μέσους αριθμούς ετεροαναφορών από όλα τα ιδρύματα παγκοσμίως.

Η έρευνα καταλήγει αναφορικά με τους συγγραφείς με την μεγαλύτερη επιρροή σε θέματα γεωπληροφορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, στο συμπέρασμα ότι οι συνεισφορές τους καλύπτουν μια σειρά από διαφορετικούς κλάδους, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών επιστημών, της διαχείρισης πολιτιστικής κληρονομιάς, της επιστήμης γεωγραφικών πληροφοριών, του χωροταξικού σχεδιασμού και της γεωλογίας. Η ποικιλία των μεθόδων έρευνας και των τεχνολογικών εργαλείων, όπως μελέτες συμμετοχικότητας των GIS (public participatory GIS), η τηλεπισκόπηση και η πολυκριτηριακή ανάλυση αποφάσεων κ.ά., δεικνύουν τη διεπιστημονική φύση αυτού του τομέα. Οι διαφορετικές προσεγγίσεις μεταξύ των πιο πάνω ομάδων εμπλουτίζουν με τη σειρά τους τις διαστάσεις της έρευνας στον τομέα της γεωπληροφορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, παρέχοντας ποικίλες προοπτικές για την ανάπτυξη του.

Τέταρτη βιομηχανική επανάσταση και εφαρμογές της σε μελέτες πολιτιστικής κληρονομιάς

Αξίζει να αναφερθεί ότι σε μια αντίστοιχη ανεξάρτητη πρόσφατη έρευνα** που δημοσιεύτηκε στο ίδιο περιοδικό σχετικά με τις ραγδαίες εξελίξεις που σημειώνονται στο χώρο, και σχετίζονται με την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση και εφαρμογές της σε μελέτες πολιτιστικής κληρονομιάς, το όνομα του κ. Αγαπίου είχε συμπεριληφθεί στη λίστα με τους πρώτους δέκα ερευνητές παγκοσμίως τους οποίους οι έρευνα τους επηρεάζουν την επιστημονική κοινότητα. Η συγκεκριμένη μελέτη έχει αναλύσει, ποσοτικοποιήσει και χαρτογραφήσει επιστημονικά άρθρα που σχετίζονται με την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση και πως αυτή έχει εφαρμοστεί και επηρεάσει μελέτες πολιτιστικής κληρονομιάς μεταξύ της περιόδου 2016 έως το 2021. Τα δεδομένα για την έρευνα αυτή έχουν αντληθεί από τις βάσεις δεδομένων Scopus και Web of Science (Εικόνα 3)

Ο Άθως Αγαπίου, είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Γεωπληροφορικής του Τεχνολογικού Πανεπιστήμιου Κύπρου. Είναι κάτοχος της έδρας «Γεωπληροφορική και Παρατήρηση Γης», ενώ παράλληλα είναι ο συντονιστής των ερευνητικών δραστηριοτήτων του εργαστηρίου EOCult (Earth Observation Cultural Heritage Lab).

Από το 2022 είναι ο Υποδιευθυντής της Έδρας UNESCO στο τομέα της «Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς». Στόχος της Έδρας UNESCO είναι να συμβάλει μέσω της συνεργασίας με εθνικούς και διεθνείς εταίρους στις νέες εξελίξεις που σχετίζονται με τον τομέα της ψηφιακής πολιτιστικής κληρονομιάς, με απώτερο στόχο την διάσωση και την ανάδειξη της. Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν τους τομείς της Παρατήρησης Γης και Γεωπληροφορικής που προορίζονται για αρχαιολογική έρευνα και τοπία πολιτιστικής κληρονομιάς.

Περισσότερες λεπτομέρειες για την μεθοδολογία των πιο πάνω ερευνών, περιορισμοί της έρευνας αλλά και τα αναλυτικά τους αποτελέσματα τους μπορούν να αντληθούν από τις ίδιες τις μελέτες που παρατίθενται στο τέλος.

* Huang, Y. Bibliometric analysis of GIS applications in heritage studies based on Web of Science from 1994 to 2023. Herit Sci 12, 57 (2024). https://doi.org/10.1186/s40494-024-01163-y

** Alviz-Meza, A., Vásquez-Coronado, M.H., Delgado-Caramutti, J.G. et al. Bibliometric analysis of fourth industrial revolution applied to heritage studies based on Web of Science and Scopus databases from 2016 to 2021. Herit Sci 10, 189 (2022). https://doi.org/10.1186/s40494-022-00821-3