Ο Μιχάλης Σιριβιανός, Eπίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, απαντά σε 3 ερωτήσεις και παρουσιάζει την επιστημονική άποψη για τις επιδράσεις των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων στην υγεία, με αφορμή την παραπληροφόρηση για τα δίκτυα 5G.

Ερώτηση 1:
Aκούγονται πολλές απόψεις. Ποια είναι η πραγματικότητα;

Απάντηση:
Την πραγματικότητα (επιστημονική συναίνεση) μελετούν και μεταφέρουν στο ευρύ κοινό οι έγκριτοι διεθνείς οργανισμοί, όπως ο WHO, o ICNIRP (Διεθνής Επιτροπή για την Προστασία από τις Μη-Ιοντίζουσες Ακτινοβολίες), η Ε.Ε., η American Cancer Society (1, 2), η σουηδική αρχή ασφάλειας για την ακτινοβολία.

Η πραγματικότητα δεν αποτυπώνεται μέσα από μεμονωμένες (ή ακόμα και πολυάριθμες) μελέτες αμφιβόλου ποιότητας, ακόμα και αν αυτές έχουν δημοσιευθεί από επιστήμονες που ειδικεύονται στο θέμα.
Τα όρια της έκθεσης σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία (HM) από τηλεπικοινωνιακές συσκευές και υποδομές έχουν καθοριστεί σε περίπου 50 φορές χαμηλότερα επίπεδα από τα επίπεδα στα οποία έχει παρατηρηθεί oποιαδήποτε επίδραση. Τα όρια τηρούνται από τους κατασκευαστές και παρόχους, όπως επιβεβαιώνεται από πολλαπλές έγκυρες μετρήσεις. Όπου δεν πληρούνται υπάρχουν κυρώσεις. Η Κύπρος ακολουθεί τα Ευρωπαϊκά πρότυπα.
Σύμφωνα με τα πρότυπα των ΗΠΑ, το όριο έκθεσης για τα κινητά είναι 1.6W/kg. Τα πιο πολλά κινητά εκπέμπουν 0.4W/kg στο κεφάλι στη χειρότερη συνήθως περίπτωση (όταν το σήμα της κεραίας είναι πολύ ασθενές). Το όριο για τις κεραίες είναι 0.5-0.6 mW/cm^2. Στις πιο πολλές περιπτώσεις η ένταση στην οποία εκτιθέμεθα είναι εκατοντάδες με χιλιάδες φορές μικρότερη:
https://www.fcc.gov/general/specific-absorption-rate-sar-cellular-telephones
https://www.fcc.gov/consumers/guides/human-exposure-radio-frequency-fields-guidelines-cellular-and-pcs-sites
Εδώ βλέπουμε ότι οι μετρήσεις ΗΜ ακτινοβολίας από τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας στην Κύπρο είναι εκατοντάδες με χιλιάδες φορές κάτω από τα όρια:
http://www.emf.mcw.gov.cy/decemfmap/dec-emfmap.html
Η έκθεση (πυκνότητα ισχύος ή ένταση) σε ΗΜ ακτινοβολία από σταθμούς βάσης (κεραίες) είναι περίπου 100-1000δες φορές μικρότερη της έκθεσης από κινητό στο αυτί κατά τη διάρκεια μιας κλήσης. Επιπλέον, η έκθεση από το κινητό στο αυτί πέφτει από το ήδη μικρό 1-10mW/cm^2 όταν είναι 1-2cm από το σώμα σε περίπου 0.1mW/cm^2 αν το κινητό απομακρυνθεί 10-20cm από το σώμα. Η όποια έκθεση από το κινητό είναι πολύ τοπική και δεν επιφέρει μετρήσιμες θερμικές επιδράσεις.
Από την άλλη, η ΗΜ ακτινοβολία του ηλίου επιφέρει πολύ μεγαλύτερες βιολογικές επιδράσεις ακόμα και αν δεν λάβουμε υπόψη την υπεριώδη ακτινοβολία, η οποία γνωρίζουμε ότι είναι καρκινογόνα. Η συχνότητα της υπεριώδους ακτινοβολίας είναι εκατοντάδες χιλιάδες φορές μεγαλύτερη από τη συχνότητα εκπομπής των κεραιών και κινητών. Η δε ένταση της είναι δεκάδες με εκατοντάδες φορές μεγαλύτερη της έντασης της ακτινοβολίας από κεραίες κινητής τηλεφωνίας (5% της ακτινοβολίας του Ηλίου, ο οποίος εκπέμπει στην επιφάνεια της γης με ένταση 100-1000W/m^2).
Η ακτινοβολία από τα κινητά είναι μη ιονίζουσα, δηλαδή τα φωτόνια της δεν έχουν αρκετή ενέργεια για να απελευθερώσουν ηλεκτρόνια από τα άτομα στα μόρια του DNA, δημιουργωντας έτσι ιόντα τα οποία προκαλούν βλάβες στη μοριακή δομή. Η ενέργεια των φωτονίων της ιονίζουσας ακτινοβολίας (π.χ. X-ray, Gamma Ray) είναι δεκάδες δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από την ενέργεια των φωτονίων ΗΜ ακτινοβολίας τηλεπικοινωνιών ακόμα και αν αυτή είναι σχετικά υψηλής συχνότητας, π.χ., 28 GHz.
Κάνοντας μια πολύ χονδρική αναλογία με πιο απτές φυσικές έννοιες, φανταστείτε τα φωτόνια να αντιστοιχούν σε βλήματα. Η συχνότητα τους αντιστοιχεί στο βάρος και ταχύτητά τους (ορμή) και ο αριθμός τους αντιστοιχεί στην ένταση. Μια σφαίρα από πυροβόλο όπλο σκοτώνει. Μια σφαίρα παιδικού παιχνιδιού Nerf δεν προκαλεί τίποτα.
Καμία μελέτη δεν έχει αποδείξει ως τώρα ότι υπάρχουν σημαντικές βιολογικές επιδράσεις άλλου είδους (πέραν των θερμικών). Για παράδειγμα, υπάρχουν πολλές μελέτες για το λεγόμενο οξειδωτικό στρες και κάποιες καταδεικνύουν επιδράσεις. Όμως η επιστημονική συναίνεση, όπως περιγράφεται στα άρθρα πιο πάνω, είναι ότι δεν πρέπει να ανησυχούμε.
Στην Επιστήμη δεν θεωρούμε σωστό οτιδήποτε έχει δημοσιευτεί. Το σωστό είναι αυτό που αποδέχεται ή συντριπτική πλειοψηφία των έγκριτων επιστημόνων και οργανισμών τους. Η συναίνεση είναι ότι δεν γνωρίζουμε μηχανισμό με τον οποίο η μικροκυματική ακτινοβολία μικρής έντασης μπορεί να μας βλάψει και δεν έχουμε στατιστικά σημαντικές ενδείξεις ότι βλάπτει.
Εν κατακλείδι, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας λέει τα εξής:
https://www.who.int/peh-emf/about/WhatisEMF/en/index1.html
"Conclusions from scientific research. In the area of biological effects and medical applications of non-ionizing radiation approximately 25,000 articles have been published over the past 30 years. Despite the feeling of some people that more research needs to be done, scientific knowledge in this area is now more extensive than for most chemicals. Based on a recent in-depth review of the scientific literature, the WHO concluded that current evidence does not confirm the existence of any health consequences from exposure to low-level electromagnetic fields. However, some gaps in knowledge about biological effects exist and need further research."
Επίσης πολύ καλή πηγή κατανοητής πληροφόρησης για το θέμα είναι η συνέντευξη του Καθ. Θεόδωρου Σαμαρά στον Φιλελεύθερο (ένας από τους κατεξοχήν ειδικούς στο θέμα ως ο Έλληνας Ιατροφυσικός που συμμετείχε στην ειδική επιτροπή -SCENIHR- της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) και σχετικά άρθρα των Ελληνικών Hoaxes:
https://www.philenews.com/koinonia/eidiseis/article/816867/diktya-kinitis-5g-i-epistimoniki-alitheia
https://www.ellinikahoaxes.gr/2019/08/29/5g-health-problems-231-scientist-letter-pseudoscience/

Ερώτηση 2:
Με τόση πολλή παγκόσμια γνώση για το θέμα, πως εξηγείτε την απίστευτη διάδοση των θεωριών συνωμοσίας σχετικά με το 5G;

Απάντηση:
Αυτό είναι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον κοινωνικοτεχνικό ζήτημα.

Η ερευνητική μας ομάδα μελετά την τεχνολογική πτυχή της διάδοσης αυτών των ψευδοεπιστημονικών απόψεων. Μελετάμε τους αλγόριθμους με τους οποίους το YouTube προτείνει βίντεο στους χρήστες γιατί παίζουν καθοριστικό ρόλο στην καθοδήγηση των χρηστών σε κακής ποιότητας περιεχόμενο.

Επίσης μελετάμε πως ιδέες που ξεκινούν από μικρές περιθωριακές ομάδες σε διάφορες κοινότητες κοινωνικών δικτύων διαχέονται σε μεγάλες mainstream κοινότητες και τις επηρεάζουν σε δυσανάλογο βαθμό.

Ερώτηση 3:
Μου έκανε εντύπωση πως κατακλύστηκε το FB από ειδήσεις ότι ξαφνικά ξεφύτρωσαν κεραίες 5G σε όλη την Κυπρο, τις οποίες έβαζαν άγνωστα συνεργεία νυχτιάτικα αλλά χωρίς να βρεθεί κάποιος να τους βγάλει ένα βίντεο ή έστω μια φωτογραφία. Μετά βρήκα μια σελίδα/ομάδα που ειναι ενάντια στο 5G, το τσιπ, κτλ. με 5000+ μελη, που ακόμη και αν ένα 10% μπήκε για πλάκα δείχνει μεγάλη διείσδυση στο γενικό πληθυσμό.

Απάντηση:
Πραγματικά τεράστια διείσδυση. Πολλοί συνάδελφοι, συνεργάτες και φίλοι είχαμε διαγνώσει το πρόβλημα της διάδοσης ψευδοεπιστημονικών ιδεών από τις αρχές του φθινοπώρου στην Κύπρο. Πήγαμε σε Επιτροπή του Κοινοβουλίου για να αντικρούσουμε την ψευδοεπιστήμη γύρω από το 5G που προωθούσαν πολιτικά κόμματα και ομάδες πολιτών, γράφαμε άρθρα, και κάναμε εμφανίσεις σε ράδιο και τηλεόραση.

Ακόμα και έτσι όμως, το μέγεθος αυτού που έγινε τις τελευταίες 3 ημέρες δεν μπορούσαμε να το προβλέψουμε.

Ίσως το γιγάντωσε ο εγκλεισμός. Ανησυχώ πολύ ότι το ίδιο μοτίβο μπορεί να επαναληφθεί για ακόμα πιο σοβαρά επιστημονικά θέματα που θα αφορούν τα μέτρα προστασίας από τον κορωνοϊο, τις θεραπείες, το εμβόλιο, και τις οικονομικές επιπτώσεις