Της Δρος Έλενας Θεοδώρου(*)

(Ημέρα ευαισθητοποίησης του κοινού για τη Διαταραχή η 14η Οκτωβρίου 2022)

Η Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή είναι μια κρυφή αλλά συχνή κατάσταση που επηρεάζει 1 στα 14 άτομα και προκαλεί δυσκολίες στην κατανόηση και τη χρήση της γλώσσας χωρίς εμφανή και γνωστό λόγο. Στα επηρεασμένα παιδιά η γλωσσική τους ικανότητα εντοπίζεται σημαντικά πιο χαμηλή σε σχέση με τα συνομήλικα τους.  Η εμφάνιση της διαταραχής δεν αποδίδεται σε παράγοντες όπως χαμηλή νοημοσύνη, άλλες εμφανείς νευρολογικές παθήσεις, βλάβη στα αισθητήρια όργανα, γενετικά σύνδρομα, γνωστικά ελλείματα ή το περιβάλλον. Καθώς το παιδί με Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή μεγαλώνει αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης μιας σειράς αρνητικών επιπτώσεων.

Συγκεκριμένα, η διεθνής έρευνα συνοψίζει πως τα άτομα με Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή έχουν 6 φορές περισσότερες πιθανότητες να υποφέρουν από άγχος και 3 φορές περισσότερες πιθανότητες να έχουν κλινική κατάθλιψη. Διατρέχουν, επίσης, σημαντικό κίνδυνο να δυσκολεύονται με την ανάγνωση, την ορθογραφία και τα μαθηματικά. Παρόλο που η Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή είναι μια κοινή κατάσταση που επηρεάζει πολλούς τομείς της ζωής, τα επηρεασμένα άτομα συχνά δεν έχουν πρόσβαση τις απαραίτητες για αυτά υπηρεσίες. 

Εστιάζοντας στην κατάσταση στην Κύπρο, και χρησιμοποιώντας τα ποσοστά επιπολασμού που αναφέρονται στη βιβλιογραφία, αναμένεται πως περίπου 3500 παιδιά που φοιτούν στη δημοτική εκπαίδευση και 2800 παιδιά που φοιτούν στη μέση γενική εκπαίδευση βιώνουν την Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή. Στην Κύπρο, όπως και σε πολλές άλλες χώρες, εξαιτίας πολλών παραγόντων τα παιδιά αυτά δεν εντοπίζονται και δεν παίρνουν τη διάγνωση με αποτέλεσμα να μην απολαμβάνουν τις απαραίτητες για αυτά υπηρεσίες. Επιπλέον, δεν είναι σε καμία περίπτωση ξεκάθαρο κατά πόσον ο πληθυσμός αυτών των παιδιών μπορεί να είναι λήπτης των υπηρεσιών που προσφέρονται από τις υπηρεσίες ειδικής εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας Αθλητισμού και Νεολαίας, και αν ναι σε ποιο στάδιο της διαταραχής. Πιο συγκεκριμένα δεν είναι ξεκάθαρο αν τις υπηρεσίες τα επηρεαζόμενα παιδία τις λαμβάνουν για ενίσχυση των γλωσσικών τους δεξιοτήτων ή για περιορισμό των επιπτώσεων που συχνά συνοδεύουν τα διαταραχή.

Όσον αφορά τις υπηρεσίες λογοθεραπείας που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του Γενικού Σχεδίου Υγείας, αυτές μπορούν να αποζημιωθούν για τα παιδιά κάτω των 12 ετών. Παρόλα αυτά, εξαιτίας του ότι δεν υπάρχει μηχανισμός εντοπισμού των παιδιών που να μπορεί να εφαρμοστεί από τους ιατρούς των ειδικοτήτων που έχουν τη δυνατότητα να παραπέμψουν παιδιά για λογοθεραπεία, όπως επίσης και ελλιπής ενημέρωση τους, υποθέτουμε (αφού για την ώρα δεν υπάρχουν διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία) πως τα επηρεασμένα παιδία έχουν περιορισμένη πρόσβαση στην προσφερόμενη υπηρεσία. Όσον αφορά τους εφήβους και τους ενήλικες που παρουσιάζουν Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή, παρά τα ευρήματα των ερευνών που αναφέρουν πως το όφελος των υπηρεσιών λογοθεραπείας είναι σημαντικό, δεν τους προσφέρεται η υπηρεσία παρά μόνον ως ιδιωτική πρωτοβουλία.

Το θέμα της φετινής ημέρας ευαισθητοποίησης που έχει οριστεί η 14η Οκτωβρίου σκοπό έχει να τονίσει πως η Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή είναι με δια βίου και μόνιμη κατάσταση η οποία στις διάφορες ηλικίες εμφανίζεται με διαφορετική εικόνα.  Τα επηρεασμένα άτομα δεν ξεπερνούν τη διαταραχή, αλλά με εξατομικευμένη υποστήριξη που μπορεί να περιλαμβάνει την τακτική λογοθεραπεία και τις εκπαιδευτικές προσαρμογές μπορούν να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματα και να περιορίσουν σημαντικά τις επιπτώσεις.

Το ερευνητικό εργαστήριο ΕΠΙΛΟΓο με έδρα το Τμήμα Επιστημών Αποκατάστασης του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου (ΤΕΠΑΚ) έχει πραγματοποιήσει σειρά ερευνών με θέμα την Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή στην Κύπρο. Ενδεικτικά η έρευνα έχει εστιάσει στον εντοπισμό της Αναπτυξιακής Γλωσσικής Διαταραχής στο διαλεκτικό περιβάλλον της Κύπρου, στον εντοπισμό γλωσσικών κλινικών δεικτών για την διάγνωση της Αναπτυξιακής Γλωσσικής Διαταραχής, στη προσαρμογή εργαλείων αξιολόγησης και διάγνωσης των γλωσσικών διαταραχών, στη χαρτογράφηση του μηχανισμού αξιολόγησης και παρέμβασης για παιδιά με Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή και στην περιγραφή των γνώσεων και των απόψεων των εκπαιδευτικών για την Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή.

Τα τελευταία πέντε χρόνια πραγματοποιείται Διεθνής Εκστρατεία με σκοπό την ευαισθητοποίηση και την ενημέρωση των επαγγελματιών και του κοινού για θέματα που αφορούν την Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή. Σε αυτό το πλαίσιο έχει ετοιμαστεί και διανεμηθεί ηλεκτρονικό και έντυπο υλικό, έγιναν παρουσιάσεις ανοικτές για το κοινό, δημοσιεύτηκαν πληροφορίες στην ημερήσιο τύπο κ.λπ.. Προτεραιότητες παραμένουν η περαιτέρω ενημέρωση του κοινού, των εκπαιδευτικών και των φορέων χάραξης πολιτικής σχετικά με την Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή, η ανάπτυξη προγραμμάτων εντοπισμού και στήριξης των παιδιών με Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή για περιορισμό των συμπτωμάτων αλλά και των επιπτώσεων και η χρηματοδότηση της έρευνας για να μπορέσουν οι οποιεσδήποτε πολιτικές αναπτυχθούν να έχουν επιστημονική τεκμηρίωση και απόδειξη. Η διαταραχή περιγράφεται ως μια κρυφή κατάσταση η οποία όμως επιφέρει σημαντική επιβάρυνση στο άτομο που τη βιώνει. Πρέπει να την προσέξουμε!

(*) Η Δρ Έλενα Θεοδώρου είναι Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Επιστημών Αποκατάστασης του ΤΕΠΑΚ και επιστημονική συντονίστρια του ερευνητικού εργαστηρίου ΕΠΙΛΟΓο. Είναι, επίσης, πρέσβειρα στην Κύπρο της Διεθνούς εκστρατείας για ευαισθητοποίηση και ενημέρωση για θέματα που αφορούν την Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή.